Strona główna
Rak jajnika – niezbędne informacje o objawach, diagnozie i leczeniu nowotworu jajnika
Jak wygląda leczenie raka jajnika?

wprowadzenie

Ostatnia aktualizacja: 29 lutego 2024

Sposoby leczenia raka jajnika

Łatwo poczuć zagubienie w trakcie leczenia nowotworu, dlatego pozwól, że poprowadzimy Cię krok po kroku. Ważne, abyś pamiętała, że każdy rak jajnika jest inny. Znajdziesz tu informacje dotyczące optymalnych ścieżek postępowania, które będą dopasowane do Twojej indywidualnej sytuacji. Przedstawione schematy leczenia zgodne są z aktualnymi wytycznymi National Comprehensive Cancer Network. Informacje NCCN przygotowane dla pacjentów znajdziesz tutaj. Pamiętaj, aby nie porównywać się z innymi pacjentkami, ponieważ przebieg leczenia każdej kobiety jest inny.

Rozpoczyna się Twoje leczenie, to naturalne, że możesz mieć mnóstwo pytań – czego spodziewać się po operacji? Jak będę się czuła po? Jak będzie wyglądać moje dalsze leczenie? To tylko niektóre z pytań, które mogą się pojawić po usłyszeniu diagnozy. Pamiętaj, że zabieg operacyjny odgrywa bardzo ważną rolę w leczeniu raka jajnika. Szczególnie ten pierwszy. To właśnie wtedy zostanie potwierdzone rozpoznanie, określony stopień zaawansowania, a także maksymalne usunięcie zmian nowotworowych. Dlatego tak ważne jest, aby tę pierwszą operację wykonać w ośrodku, który ma w tym duże doświadczenie!

To od Ciebie zależy, do jakiego ośrodka się zgłosisz. W Polsce nie obowiązuje rejonizacja. Wybierz miejsce, które zapewni Ci dostęp do kompleksowego leczenia. Dlaczego? Czasami, aby uzyskać jak najlepsze wyniki leczenia, lekarz może zmienić kolejność leczenia i najpierw zalecić chemioterapię. Dlatego w ośrodku, który wybierzesz, powinnaś mieć dostęp do leczenia chirurgicznego, chemioterapeutycznego, czasami radioterapeutycznego, rehabilitacji oraz wsparcia psychologicznego. Stworzyłyśmy dla Ciebie i Twoich bliskich poradnik o raku jajnika. Znajdziesz w nim wszystkie niezbędne informacje o objawach, diagnostyce i leczeniu. Możesz go stąd pobrać i wydrukować!

Ścieżkę pacjenta przygotowała

Starsza asystentka w Klinice Ginekologii Onkologicznej Centrum Onkologii w Warszawie. Obecnie w trakcie specjalizacji z chirurgii onkologicznej.

dr n. med. Katarzyna Jalinik Ginekolog onkolog

Autoryzowane przez Radę Naukową

Operacja raka jajnika – co dobrze wiedzieć? Zwiń Rozwiń

Jak już wiesz, zabieg operacyjny w raku jajnika jest procedurą bardzo ważną, ale i bardzo wymagającą. Od zespołu operacyjnego wymaga się dużego doświadczenia oraz umiejętności wszechstronnego poruszania się w polu chirurgicznym. Dlaczego? Zakres zabiegu często wykracza poza granice miednicy mniejszej. To oznacza, że niejednokrotnie lekarz prowadzący operację będzie szukał ewentualnych przerzutów także na jelitach. Pierwotne leczenie chirurgiczne raka jajnika stanowi najważniejszą część terapii!

Klasyczne procedury zabiegu chirurgicznego wymagają:

otwarcia jamy brzusznej w linii podłużnej pośrodkowej – lekarz prowadzący pokaże Ci, jakiej wielkości nacięcie wykona;
pobrania do badania cytologicznego wolnego płynu lub popłuczyn z jamy otrzewnej (w przypadku jego braku, pobrania wymazów z miednicy mniejszej, rynien okrężniczych i spod przepony – w opisie operacji powinny znaleźć się informacje o takiej procedurze);
dokładnej oceny otrzewnej i trzewi jamy brzusznej, biopsji i/lub usunięcia każdej podejrzanej zmiany (w przypadku ich braku, pobrania licznych wycinków z otrzewnej miednicy mniejszej, rynien przyokrężniczych, kopuł przepony – dlatego wybór ośrodka, a co za tym idzie lekarza prowadzącego, jest tak ważny!);
usunięcia macicy z przydatkami lub jednostronnego usunięcia przydatków u kobiet planujących dzieci – ważne, aby lekarz prowadzący poinformował Cię o konsekwencjach związanych z tym zbiegiem;
wycięcia sieci większej;
usunięcia węzłów chłonnych miedniczych i okołoaortalnych do wysokości żyły nerkowej lewej – węzły chłonne to najczęstsze miejsce ponownego powstania raka, dlatego ważne jest, aby je usunąć, nawet jak nie są zajęte chorobą.

W celu usunięcia wszystkich widocznych zmian nowotworowych może okazać się, że lekarz będzie musiał rozważyć resekcje jelitowe, wycięcie guzów przerzutowych z przepony i pozostałych powierzchni otrzewnej, splenektomię (wycięcie śledziony), częściowe usunięcie wątroby, śledzionę, usunięcie pęcherzyka żółciowego, resekcje moczowodów i pęcherza moczowego, dystalne usunięcie trzustki. Jak widzisz, pierwsza operacja powinna dążyć do maksymalnego usunięcia choroby!

Pamiętaj!
Zakończony zabieg operacyjny lekarz operujący identyfikuje jako:

Cytoredukcję całkowitą – po zabiegu brak jest widocznych resztek choroby
Cytoredukcję optymalną – po zabiegu pozostawiono resztki < 1 cm
Cytoredukcję nieoptymalną – po zabiegu pozostawiono resztki ≥ 1 cm.

Ma to znaczenie dla dalszego przebiegu Twojego leczenia.

Przed operacją zostaniesz poproszona o podpisanie wielu zgód, np. na diagnostykę molekularną. To pozwoli na pobranie odpowiednich materiałów do analizy.

Jeśli Twoja choroba została zdiagnozowana we wczesnych stopniach zaawansowania klinicznego, lekarz prowadzący może rozważyć laparoskopię, czyli używa się specjalnej aparatury optycznej oraz miniaturowych narzędzi chirurgicznych, wprowadzanych do jamy brzusznej przez trokary – specjalne rurki. Istotne jest jednak, aby została wykonana przez doświadczony zespół.

Zabieg diagnostyczny Zwiń Rozwiń

Jeśli choroba albo Twój stan zdrowia nie pozwalają na wykonanie optymalnego pierwotnego zabiegu chirurgicznego, alternatywą jest zastosowanie chemioterapii neoadiuwantowej. Co to oznacza? Celem chemioterapii neoadjuwantowej jest zmniejszenie masy nowotworowej oraz zwiększenie prawdopodobieństwa powodzenia odroczonego zabiegu operacyjnego.

Kwalifikacja do chemioterapii neoadjuwantowej odbywa się na podstawie oceny zaawansowania choroby nowotworowej dokonanej podczas laparotomii (czyli zabiegu operacyjnego otwierającego jamę brzuszną, który ma na celu diagnostykę) lub laparoskopii – wówczas pobiera się jedynie wycinek z tkanki nowotworowej do oceny histopatologicznej i genetycznej. Możliwa jest również kwalifikacja na podstawie badania obrazowego tj. tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego opisanego przez doświadczonych radiologów, a następnie wykonanie biopsji gruboigłowej (Tru-Cut) podejrzanych tkanek.

Laparoskopia zalicza się do metod małoinwazyjnych, przydatnych w ocenie zaawansowania choroby nowotworowej. Wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym, po wcześniejszej konsultacji anestezjologicznej. Zabieg polega na wytworzeniu odmy otrzewnowej – przestrzeni wypełnionej gazem w jamie brzusznej, a następnie wprowadzeniu kamery i narzędzi – trokarów, przy pomocy których lekarz wykona zabieg operacyjny.

Ocena operacyjności podczas zabiegu laparoskopowego odbywa się najczęściej na podstawie skali Fagotti. Naciek w okolicy sieci większej, otrzewnej jamy brzusznej i miednicy mniejszej, otrzewnej kopuły przepony, korzenia krezki jelita, żołądka, jelit, torebki śledziony i wątroby zostaje sklasyfikowany w punktacji 0-2. Wynik powyżej 8 punktów dyskwalifikuje chorą do przeprowadzenia zabiegu cytoredukcyjnego.

Biopsję gruboigłową wykonuje się przy użyciu igieł, które wnikają do podejrzanej tkanki, zaś osłonka igły ścina badany materiał. Dzięki temu uzyskuje się wałeczki tkankowe, które podlegają ocenie histopatologicznej i genetycznej.

Po uzyskaniu wyniku badania histopatologicznego wskazującego na raka jajnika, pacjentka jest ostatecznie kwalifikowana do leczenia neoadjuwantowego – chemioterapii neoadjuwantowej, która ma za zadanie zmniejszenie masy nowotworowej i daje możliwość optymalnej cytoredukcji. W tym przypadku zabieg operacyjny wykonuje się po 3-4 kursach chemioterapii.

Rozpoznanie histopatologiczne i genetyczne

Abyś mogła być skutecznie leczona, niezbędne jest po pierwsze – rozpoznanie histopatologiczne, które polega na ocenie mikroskopowej pobranego materiału tkankowego. Po drugie – rozpoznanie genetyczne pod kątem sprawdzenia mutacji w genie BRCA.

Ważne jest, by informacja o konieczności wykonania badania na wykrycie mutacji w genach BRCA1 i/lub BRCA2 była wpisana do rewersu na badanie histopatologiczne. W tym momencie potrzebna będzie Twoja pisemna zgoda na badanie genetyczne.

Czym jest rozpoznanie histopatologiczne?

Wynik histopatologiczny uzyskuje się na podstawie oceny przez patologa pobranego materiału przy zastosowaniu zaawansowanych technik mikroskopowych i laboratoryjnych. Od wyniku histopatologicznego zależy wybór dalszego leczenia oraz wstępne rokowanie. W wyniku histopatologicznym jest zawarta informacja na temat typu i stopnia zróżnicowania nowotworu, miejsca wyjścia procesu nowotworowego (miejsce, w którym powstał nowotwór), doszczętności zabiegu operacyjnego.

Niekiedy ocena histopatologiczna tkanek jest bardzo trudna, wtedy patolog posiłkuje się dodatkowymi badaniami tj. próbami immunohistochemicznymi, podczas których fragment badanej tkanki poddawany jest działaniu przeciwciał łączących się z poszczególnymi receptorami komórkowymi. Nie wszystkie komórki reagują identycznie – zdarza się, że część badanych komórek reaguje na zaaplikowany związek, a część nie. Pozwala to zdiagnozować, z jakim nowotworem mamy do czynienia. Wynik histopatologiczny może również zawierać informację na temat receptorów i antygenów, co wpływa na wybór leczenia celowanego i hormonalnego.

W wynikach badań możesz znaleźć określenia takie jak: „stopień zróżnicowania histopatologicznego” (Grading) i „stopień zaawansowania klinicznego” (FIGO) oraz liczby, które je opisują. To bardzo ważne dane określające rozpoznanie histopatologiczne, na których opiera się plan leczenia.

Grading, czyli stopień zróżnicowania histopatologicznego

To ocena złośliwości histologicznej nowotworu, czyli, czy nowotwór ma charakter przerzutowy, czy też jest mniej podatny na rozprzestrzenianie. Ocena ta została oparta na podstawie zróżnicowania struktury oraz cech cytologicznych komórek nowotworowych.

Wyróżniamy trzy typy histopatologicznego zróżnicowania (grading):

G1 – nowotwór dobrze zróżnicowany (komórki niezróżnicowane < 5 %)
G2 – nowotwór średnio zróżnicowany (50 % komórek niezróżnicowanych)
G3 – nowotwór niezróżnicowany (komórki niezróżnicowane > 50 %).

Niski stopień (G1) oznacza, iż komórki rakowe są dobrze zróżnicowane – są mniej podatne na rozprzestrzenianie się oraz mają tendencję do powolnego wzrostu.

Wysoki stopień (G3) zwykle oznacza, że komórki rakowe są słabo zróżnicowane lub niezróżnicowane. To komórki rakowe o wyższym stopniu złośliwości, mają tendencję do szybszego wzrostu i są bardziej podatne na rozprzestrzenianie się.

FIGO, czyli stopień zaawansowania klinicznego

Znajomość stopnia zaawansowania klinicznego choroby według klasyfikacji FIGO daje lekarzowi obraz przeciwnika z jakim się mierzy, co przekłada się na dokładniejsze poradnictwo oraz precyzyjniejsze określenia planu leczenia.

Wyróżniamy cztery stopnie zaawansowania raka jajnika:

I – Guz ograniczony do jajnika (jednego lub obydwu)
II – Guz zajmuje jeden lub oba jajniki i rozprzestrzenia się w miednicy
III – Guz zajmuje jeden lub oba jajniki i rozprzestrzenia się poza miednicą mniejszą
IV – Guz daje przerzuty odległe np. do wątroby, śledziony i płuc

O wczesnym raku jajnika mówimy, gdy zaawansowanie choroby jest zakwalifikowane do I lub II stopnia zaawansowania klinicznego, zaś o zaawansowanym raku jajnika– do III lub IV.

Rozpoznanie genetyczne

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka jajnika?

Jak już wiesz, w przypadku raka jajnika nie istnieją skuteczne badania przesiewowe. Co oznacza, że rozpoznanie tego nowotworu na wczesnym etapie jest naprawdę bardzo trudne. A przecież od stopnia zaawansowania zależy dalsze leczenie. Co więc decyduje o zachorowaniu? Wśród czynników ryzyka wymienia się wiek powyżej 60. roku życia, bezdzietność, nieskuteczne stymulacje owulacji, ale też zespoły dziedzicznego raka jajnika i piersi oraz dziedzicznego raka jajnika, nosicielstwo mutacji genów BRCA 1 i BRCA 2 oraz zespół Lyncha (choroba genetyczna, która charakteryzuje się zwiększoną skłonnością do zachorowania na różne nowotwory). Co oznacza, że ryzyko zachorowania na raka jajnika możesz mieć zapisane w genach. Jest to też sygnałem dla lekarza, jakie leczenie zastosować.

Predyspozycje genetyczne to jedna z głównych przyczyn zachorowania na raka jajnika. Ryzyko rozwoju raka jajnika dla nosicielek mutacji BRCA1 wynosi 24-54%, a u nosicielek mutacji BRCA 2 11-27%. Mutacje te dzielimy na dwa rodzaje: somatyczne i germinalne. Mutacje somatyczne są obecne tylko w komórce nowotworowej, więc nie są dziedziczne, powstają spontanicznie pod wpływem czynników zewnętrznych. Mutacje germinalne należą do mutacji dziedzicznych, warunkują predyspozycje do rozwoju choroby nowotworowej. Mogą być przekazywane zarówno przez matkę, jak i przez ojca. Geny BRCA 1 i BRCA 2 biorą udział w kodowaniu białek, odpowiedzialnych za naprawę uszkodzonych nici DNA. Jednym z rodzajów naprawy nici DNA jest zjawisko rekombinacji homologicznej (Homologous recombination repair, HRR). Rekombinacja homologiczna jest procesem polegającym na wymianie podobnych lub identycznych części chromosomów. W przypadku braku naprawy materiału genetycznego, błędy i uszkodzenia się nawarstwiają, co może skutkować transformacją komórki zdrowej w komórkę nowotworową. Zaburzenia (deficyty) rekombinacji homologicznego (Homologous recombination deficiency, HRD) dotyczą w większości genów BRCA1 i/lub BRCA2, a w 6-27% dotyczą innych niż BRCA genów np. (RAD 51D, ATM, NBN, PALB2). Obecność mutacji oznacza możliwość zastosowania leczenia celowanego, czyli takiego, które będzie skuteczne właśnie przy wystąpieniu mutacji.

Kiedy powinno się zlecić analizę molekularną?

Już w trakcie zabiegu operacyjnego. Jeśli w czasie operacji nie miałaś wykonanego tego badania, koniecznie zapytaj lekarza o taką możliwość! Również po i niezależnie od Twojego obecnego schematu leczenia, badanie to można przeprowadzić na wypożyczonym archiwalnym materiale histopatologicznym w postaci bloczka parafinowego. Pracownie histopatologiczne mają obowiązek przechowywać taki materiał przez 30 lat. Jeśli jednak z jakiegoś powodu materiał tkankowy jest nieosiągalny lub niediagnostyczny, możliwe jest przeprowadzenie badania z krwi, śliny lub wymazu z jamy ustnej. W takim przypadku nie wykryjemy mutacji somatycznych obecnych tylko w tkance nowotworowej.

Obecnie kompleksowa diagnostyka molekularna wykorzystuje techniki sekwencjonowania kolejnej generacji (NGS), dzięki temu wykrywane jest pełne spektrum mutacji, również bardzo rzadkie mutacje niebadane wcześniej stosowanymi testami. Do innych czynników ryzyka należą mutacje genów naprawy DNA hMSH2 i hMLH1, które występują w Zespole Lyncha. Jeśli rozpoznano u Ciebie którąś z mutacji, poproś lekarza o skierowanie do poradni genetycznej. Pod opieką poradni powinni znaleźć się także Twoi bliscy.

Potrzebujesz pomocy? Skorzystaj z naszej INFOLINII – tel. 22 105 55 30 od poniedziałku do piątku w godz. 17:00-19:00

W naszej infolinii dla pacjentek i pacjentów onkologicznych oraz ich rodzin pracują osoby z odpowiednim przygotowanym psychologicznym i merytorycznym – pomogą Ci rozwiązać różne problemy. W środy możesz skorzystać z porad interwentki kryzysowej, w czwartki i w piątki – również dietetyczki. Od wtorku do czwartku (w godz. 17:00-20:00) dyżuruje także koordynator onkologiczny.

schematy leczenia raka jajnika

Ścieżki leczenia różnych typów raka jajnika

Sprawdź optymalny schemat swojego leczenia, który uwzględnia Twoje rozpoznanie.
Wybierz typ raka jajnika, a następnie stopień i, jeżeli to możliwe, grading. Zapoznaj się też z programem lekowym dla raka jajnika.

Schematy leczenia opracowane zostały według wytycznych NCCN.

Na wybór leczenia wpływa wiele czynników, jego finalny przebieg zostanie indywidualnie dobrany do Twoich potrzeb i sytuacji.

Endometrialny G2/G3 Zwiń Rozwiń

Rak endometrioidalny G2/G3 należy do najczęstszych rozpoznań histopatologicznych. Zazwyczaj rozpoznawany jest w III/IV stopniu zaawansowania, charakteryzuje się szybkim wzrostem, dużą wrażliwością na chemioterapię i szybkimi nawrotami choroby.

Wybierz swój stopień:

Wybierz typ histopatologicznego zróżnicowania (grading):

Twój schemat leczenia:

Obserwacja Zwiń Rozwiń

lub

Chemioterapia Zwiń Rozwiń

Jeżeli kwalifikujesz się do rozpoczęcia leczenia, prawdopodobnie zostaniesz zakwalifikowana do schematu:
Paklitaksel 175 mg/m2 i.v. (dożylnie) – wlew 3-godzinny w pierwszym dniu plus Karboplatyna AUC 5-7,5 i.w. (wlew 1-godzinny) w dniu pierwszym, co 21 dni – sześć wlewów.

Lekarz może zadecydować o wdrożeniu innych schematów leczenia oraz ilości zleconych wlewów.

Follow-up Zwiń Rozwiń

Wizyta u ginekologa onkologa co 2-4 miesiące przez 2 lata, co 3-6 miesięcy następne 3 lata, po tym okresie czasu wizyty coroczne.
Badanie ginekologiczne oraz wywiad w trakcie każdej wizyty
Badanie markera Ca 125
Tomografia Komputerowa klatki piersiowej/Rezonans
Magnetyczny/PET wg wskazań lekarskich

Sposoby leczenia raka jajnika

Pamiętaj!Zakończony zabieg operacyjny lekarz operujący identyfikuje jako:

Rozpoznanie histopatologiczne i genetyczne

Czym jest rozpoznanie histopatologiczne?

Grading, czyli stopień zróżnicowania histopatologicznego

FIGO, czyli stopień zaawansowania klinicznego

Rozpoznanie genetyczne

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka jajnika?

Kiedy powinno się zlecić analizę molekularną?

Ścieżki leczenia różnych typów raka jajnika

Sposoby leczenia raka jajnika

Badania kliniczne

Jak wyglądają badania kontrolne po zakończeniu leczenia raka jajnika?

Jakie badania mogą zostać wykonane?

Pamiętaj!
Zakończony zabieg operacyjny lekarz operujący identyfikuje jako: