Znajdziesz tu ścieżkę pacjenta, która zawiera informacje na temat diagnostyki i leczenia.
Treści, które znajdują się na stronie zostały opracowane zgodnie z najnowszymi obowiązującymi standardami medycznymi. Pamiętaj, jednak że każdy przypadek jest inny, dlatego o wszystko dopytuj swojego lekarza. Trzymamy za Ciebie kciuki!
Ostatnia aktualizacja: 28 listopada 2023
Czym jest czerniak i jakie daje objawy?
Wbrew pozorom czerniak jest rzadko występującym nowotworem złośliwym. Wykryty wcześnie w olbrzymiej większości przypadków jest w pełni uleczalny. Jednak ze względu na to, że częściej niż inne nowotwory skóry daje zmiany o charakterze przerzutów odległych, jest najbardziej groźny ze wszystkich nowotworów skóry. Dobra wiadomość jest taka, że w ostatnich latach metody leczenia systemowego zaawansowanego czerniaka bardzo się rozwinęły – to bardzo dobrze wpływa na rokowanie.
Czerniak powstaje w skórze z komórek zwanych melanocytami. Komórki te produkują barwnik, który nadaje jej kolor oraz chroni przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego (UV). W ciągu naszego życia melanocyty mogą tworzyć skupiska w obrębie skóry – w ten sposób powstają znamiona. Większość znamion nie stanowi zagrożenia dla naszego zdrowia. Jeśli jednak znamiona zaczynają rosnąć, zmieniają kształt lub kolor, krwawią lub swędzą trzeba szybko zgłosić się do lekarza. Objawy te mogą być oznaką, że znamię przekształca się w czerniaka.
Czerniak może też powstać jako nowa zmiana, które zwykle różni się wyglądem od pozostałych. O tym, czym się wyróżnia i jak go rozpoznać, przeczytasz poniżej. Czerniaka można znaleźć w dowolnym miejscu na ciele. Najczęściej występuje w obszarach okresowej lub stałej ekspozycji na słońce, jak plecy, nogi, ramiona i twarz. Czasami także w miejscach mało narażonych na działanie promieni słonecznych, jak podeszwy stóp, dłonie i podpaznokciowo.
Pamiętaj, regularna obserwacja skóry i szybka reakcja w przypadku każdej podejrzanej zmiany są bardzo istotne i pozwalają na szybką diagnozę czerniaka. Szybkie rozpoznanie zdecydowanie zwiększa szanse na wyleczenie!
Najważniejszym elementem pozwalającym na wczesne rozpoznanie czerniaka jest badanie skóry. Aby zwiększyć szansę na wykrycie czerniaka na bardzo wczesnym etapie zaawansowania, badanie skóry powinno przeprowadzać się raz w roku oraz każdorazowo w przypadku zmiany odmiennej od pozostałych i nowopowstałej.
Jak rozpoznać czerniaka?
Już wiesz, że obserwacja skóry może pomóc szybko wykryć niepokojącą zmianę i zdiagnozować czerniaka. Pamiętaj, że zasadą prawidłowego badania jest ocena skóry całego ciała, w dobrym oświetleniu z uwzględnieniem okolic trudno dostępnych (głowa, stopy, przestrzenie międzypalcowe, okolice narządów płciowych i odbytu). Podczas badania skóry zwróć uwagę na zmiany istniejących znamion (ich rozmiar, kształt lub kolor) oraz na nowe znamiona na skórze. Warto być także czujnym na tak zwany „objaw brzydkiego kaczątka” (zmiana, które wygląda inaczej niż inne ogniska na skórze).
Kolejnym etapem diagnostyki są badania wykonywane przez lekarza dermatologa: dermoskopia lub wideodermoskopia. Są to badania skóry przeprowadzane przy pomocy urządzenia optycznego (dermatoskopu), który umożliwia oglądanie skóry w dużym powiększeniu i ułatwia odróżnienie zmian łagodnych od podejrzanych w kierunku nowotworowym. Badania mogą być wykonywane w każdym wieku, także u kobiet w ciąży. Jeśli na Twojej skórze występuje wiele znamion, zaleca się tzw. mapowanie ciała za pomocą profesjonalnych kamer medycznych w celu porównywania wszystkich zmian w czasie w aspekcie ich morfologii klinicznej i lokalizacji. Zmiany można również monitorować dermoskopowo z zapisaniem ich wzorca i uwaga! dermoskopia określa sposób dalszego postępowania.
System ABCDE określa cechy w zmianie barwnikowej skóry, które powinny nas zaniepokoić:
A. Asymetria zmiany, np. znamię „wylewające” się na jedną stronę.
B. Brzegi – poszarpane, nierównomierne, posiadające zgrubienia.
C. Kolor – czerwony, czarny, niejednolita barwa.
D. Dynamika – średnica zmiany barwnikowej powinna być większa niż 5 mm.
E. Ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w ognisku (uwypuklenie o rozprzestrzenianie się na boki)
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na czerniaka i profilaktyka:
Ryzyko zachorowania na czerniaka zwiększają:
- jasna karnacja, rude lub blond włosy, niebieskie oczy, wysoka skłonność do oparzeń słonecznych;
- duża liczba znamion barwnikowych (ponad 50 znamion barwnikowych na ciele lub znamiona o nietypowych rozmiarach lub kształtach);
- oparzenia słoneczne w przeszłości, szczególnie w dzieciństwie;
- ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV): praca na zewnątrz, korzystanie z solarium, częste opalanie się;
- wcześniejsze zachorowanie na czerniaka skóry lub raki skóry;
- zaburzenie odporności z powodu przeszczepienia narządu, przeszczepienia komórek krwiotwórczych lub zakażenie wirusem HIV;
- występowanie czerniaka w rodzinie – około 1 na 10 osób (10%) z czerniakiem ma rodzinną historię czerniaka.
Profilaktyka czerniaka
Czerniak jest jednym z tych nowotworów złośliwych, gdzie styl życia ma bardzo duży wpływ na ryzyko zachorowania. Nie istnieje program profilaktyczny dla tego nowotworu, ale możemy zmniejszyć ryzyko zachorowania w bardzo prosty sposób: ochrona przed nadmiernym działaniem promieniowania ultrafioletowego stanowi najważniejszy element profilaktyki pierwotnej czerniaka!
- raz w miesiącu dokładnie oglądać swoją skórę – sprawdzić, czy znamiona nie zmieniają się lub czy nie pojawiły się nowe zmiany;
- jeśli zauważysz, że coś podejrzanego dzieje się z Twoim znamieniem, niezwłocznie udaj się do dermatologa lub chirurga-onkologa;
- unikać słońca w godzinach 11.00-16.00;
- chronić dzieci przed słońcem- oparzenia słoneczne w dzieciństwie są ważnym czynnikiem ryzyka zachorowania na czerniaka w wieku dorosłym;
- nie opalać się w solarium;
- przynajmniej raz na rok odwiedzać kontrolnie dermatologa lub chirurga-onkologa – w celu oceny dermoskopowej skóry;
- pamiętać o regularnym stosowaniu kosmetyków z filtrami anty UV, noszeniu odzieży ochronnej anty UV oraz czapek i okularów przeciwsłonecznych.