Jeśli zaobserwujesz na skórze niepokojącą zmianę, jak najszybciej zgłoś się do dermatologa lub chirurga onkologa (wymagane jest skierowanie od lekarza POZ). Lekarz specjalista wykona Ci badanie dermatoskopowe i być może podejrzana zmiana skórna zostanie zakwalifikowana do biopsji wycinającej. Biopsja wycinająca jest podstawowym badaniem w diagnostyce czerniaka.Jest to prosty i krótki zabieg chirurgiczny, po którym zakładane są szwy. Wykonuje się go w miejscowym znieczuleniu nasiękowym, a pacjent nie wymaga hospitalizacji. Powikłania biopsji wycinającej są rzadkie, a jeśli się zdarzają, obejmują ból, krwawienie w miejscu wycięcia oraz zakażenie rany. Wycięta zmiana skórna będzie wysłana do badania histopatologicznego.
Ewentualną, dalszą diagnostykę możesz rozpocząć dopiero po uzyskaniu wyniku histopatologicznego. Oczekuje się na niego zwykle około dwóch tygodni. Jeżeli potwierdzi się diagnoza czerniaka, Twój raport histopatologiczny będzie zawierać szereg informacji mających wpływ na dalsze postępowanie oraz rokowanie w chorobie. Są to między innymi:
grubość czerniaka w skali Breslow- mierzona w milimetrach;
Czerniak skóry jest agresywnym nowotworem, dlatego jego rozpoznanie wymaga jak najszybszego rozpoczęcia leczenia!
Poniżej znajdziesz badania, które może zlecić lekarz pod kątem diagnozy czerniaka.
Pamiętaj, że badania dobierane są do indywidualnych potrzeb i sytuacji pacjenta. Nie wszystkie z nich muszą zostać wykonane w każdym przypadku.
W momencie rozpoznania czerniaka na podstawie biopsji wycinającej, będziesz zakwalifikowany/a do dalszego leczenia, czyli poszerzenia marginesu resekcji oraz biopsji węzła wartowniczego. Zwykle na tym etapie zlecane są: badanie USG jamy brzusznej oraz zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej.
Konieczne jest także dokładne badanie lekarskie okolicznych węzłów chłonnych, by wykluczyć ewentualne zmiany przerzutowe. Jeśli lekarza zaniepokoi stan Twoich węzłów chłonnych, pobierze Ci przy pomocy cienkiej igiełki biopsję z powiększonego węzła do badania histopatologicznego. Ma ono wykluczyć zmiany przerzutowe.
U pacjentów, u których rozpoznano czerniaka miejscowo zaawansowanego (czyli takiego powyżej 4 mm w skali Breslow), często przed dalszym leczeniem operacyjnym wykonywana jest szczegółowa diagnostyka obrazowa. Ma ona wykluczyć, czy już na tym etapie choroby nie doszło do przerzutów.
Badania obrazoweZwińRozwiń
W ramach diagnostyki obrazowej zwykle wykonywana jest tomografia komputerowa i ewentualnie badanie rezonansu magnetycznego mózgu. Czasem wykonywane jest badanie PET-CT.
Badania te może zlecić lekarz z poradni specjalistycznej oraz lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. W przypadku badań obrazowych, lekarz powinien dopisać adnotację, czy wskazane jest zastosowanie kontrastu.
Tomografia komputerowa (CT lub KT)
Wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie i technologię komputerową do robienia zdjęć wnętrza ciała. Wymaga wykonania wielu zdjęć rentgenowskich tej samej części ciała pod różnymi kątami. Wszystkie obrazy są łączone w jeden duży obraz.
Skan rezonansu magnetycznego (MRI lub MR)
Wykorzystuje fale radiowe i silne magnesy do robienia zdjęć wnętrza ciała. Nie używa promieni rentgenowskich.
Skan pozytonowej tomografii emisyjnej (PET)
Wykorzystuje radioaktywny lek zwany znacznikiem. Znacznik jest wstrzykiwany do żyły, przemieszcza się przez krew i gromadzi się w narządach i tkankach. Pomaga to radiologowi lepiej widzieć pewne obszary. Być może przed rozpoczęciem badania, trzeba będzie poczekać, aż znacznik zostanie wchłonięty przez organizm – zajmuje to około 1 godziny.
Znacznik jest połączony z substancją używaną przez komórki i tkanki. Komórki nowotworowe wykorzystują substancję inaczej niż komórki nienowotworowe.
Radioaktywna część znacznika pozwala zobaczyć, w jaki sposób komórki wykorzystują substancję. To pomaga lekarzowi znaleźć każde „użycie”, które nie jest normalne.
Komórki rakowe pojawiają się jako jasne plamy na skanach PET. Jednak nie wszystkie jasne punkty to rak! To normalne, że mózg, serce, nerki i pęcherz moczowy są jasne na skanie PET. Gdy skan PET jest łączony z tomografią komputerową, nazywa się to skanem PET/CT i prawie zawsze są one używane razem.
Badania krwiZwińRozwiń
Nie ma specyficznego markera z krwi, wykorzystywanego w diagnostyce czerniaka. Badania krwi nie są wykorzystywane stricte do diagnozowania czerniaka, wykonuje się je po to, by sprawdzić pracę Twoich wszystkich narządów. Należy je zrobić przed lub w trakcie leczenia, zwłaszcza w przypadku bardziej zaawansowanych czerniaków. Zaleca się następujące badania:
Dehydrogenaza mleczanowa (LDH)
Inna nazwa to dehydrogenaza kwasu mlekowego. To białko występujące w większości komórek. Umierające komórki uwalniają LDH do krwi. Wysoki poziom LDH jest oznaką, że czerniak mógł rozprzestrzenić się na inne części ciała i może być trudniejszy do wyleczenia. To badanie krwi można wykonać, jeśli lekarz podejrzewa, że czerniak jest w stadium rozsiewu (stadium 4). Jego ocena jest ważna w monitorowaniu skuteczności leczenia w rozsiewie choroby.
Inne badania krwi
Są wykonywane, aby określić, czy i w jaki sposób szpik kostny, wątroba i nerki funkcjonują przed i podczas leczenia. Badania mogą obejmować pełną morfologię krwi oraz biochemię. Oceniamy poziom cukru (glukozy), równowagę elektrolitową i płynową, czynność nerek i wątroby.
Badania genetyczneZwińRozwiń
Ocena obecności mutacji BRAF
Mutacja BRAF jest oceniania w badaniu tkanki guza z ogniska pierwotnego czerniaka lub ze zmiany przerzutowej. Na uzyskanie wyniku oczekuje się około 2-3 tygodnie.
BRAF to ludzki gen, który koduje białko o nazwie B-Raf. Białko B-Raf pomaga kontrolować wzrost komórek. Mutacja BRAF występuje u co najmniej połowy osób z czerniakiem skóry.
Ocena mutacji genu BRAF jest konieczna przed rozpoczęciem leczenia. W przypadku stwierdzenia obecności mutacji BRAF V600E, opcją leczenia może być terapia celowana.
Stopnie oceny zaawansowania i leczenie czerniaka
Po otrzymaniu wszystkich wyników badań lekarz będzie w stanie dokonać ostatecznego rozpoznania choroby, ocenić stopień jej zaawansowania klinicznego i określić wskazania do leczenia. U olbrzymiej większości chorych leczenie to ogranicza się do chirurgii, aczkolwiek u części pacjentów wymagane jest podjęcie leczenia systemowego. W ostatnim czasie immunoterapia oraz leczenie celowane zrewolucjonizowały leczenie zaawansowanego czerniaka, poprawiając rokowania chorych w zaawansowanym stadium choroby (więcej na ten temat przeczytasz na stronie sposoby leczenia czerniaka).
Musisz wiedzieć, że obecnie leczenie systemowe czerniaka stosowane jest wyłącznie u pacjentów, u których po leczeniu chirurgicznym, stwierdzono obecność zmian przerzutowych w węzłach chłonnych. Leczenie systemowe ma za zadanie m.in. zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby (jest to tak zwane leczenie uzupełniające). Stosuje się je także w przypadku, gdy doszło do przerzutów odległych. Radioterapia w terapii czerniaka stosowana jest obecnie tylko w przypadku niektórych zmian przerzutowych jako element leczenia skojarzonego razem z leczeniem systemowym.
Szczegółowe informacje znajdziesz tutaj. W naszej infolinii dla pacjentek i pacjentów onkologicznych oraz ich rodzin pracują osoby z odpowiednim przygotowanym psychologicznym i merytorycznym – pomogą Ci rozwiązać różne problemy. Możesz skorzystać z porad psychologa, interwentki kryzysowej, dietetyczki i koordynatora onkologicznego.
Jak się przygotować do wizyty u lekarza?ZwińRozwiń
Aby Twoja wizyta u lekarza przebiegła sprawnie, ważne abyś był/a odpowiednio przygotowany/a. Ułóż, najlepiej w porządku chronologicznym, całą dostępną dokumentację. Nawet, gdy może Ci się wydawać, że niektóre badania nie są potrzebne, weź je ze sobą; lekarz zadecyduje czy weźmie pod uwagę informacje w nich zawarte. Do dokumentacji należą, m.in. wypisy ze szpitala, badania laboratoryjne i obrazowe, konsultacje innych lekarzy specjalistów oraz Twoja grupa krwi.
Możesz założyć sobie specjalny segregator, w którym będziesz zbierać wyniki i informacje. Dokumentację najlepiej umieszczać w koszulkach w segregatorze, a każdą koszulkę osobno oznaczyć.
Ważne jest, aby przemyśleć dotychczasowy przebieg choroby, tj., kiedy zaczęły się objawy; co spowodowało, że zgłosiłaś się do specjalisty; choroby onkologiczne występujące w rodzinie. Zbierz także informacje na temat: Twoich innych chorób; leków, które przyjmujesz (w dawkach); przebytych zabiegów operacyjnych oraz informacje o szczepieniach ochronnych. Na pierwszą wizytę zabierz też ze sobą WSZYSTKIE badania laboratoryjne jakie znajdziesz w domu oraz w swojej dokumentacji medycznej u lekarz rodzinnego.
Pacjent/tka, która współpracuje z lekarzem, mówi o swoich problemach, zapisuje sobie wcześniej pytania, które ją nurtują – to pacjentka dobrze przygotowana. Wtedy, w trakcie wizyty, jesteśmy w stanie maksymalnie spożytkować czas, który mamy.
Pamiętaj, że możesz pójść na wizytę w towarzystwie bliskiej osoby, która może zapamiętać przekazane przez lekarza informacje i wesprzeć Cię.
Przed rozpoczęciem leczenia możesz zabezpieczyć płodność!
Po otrzymaniu diagnozy, ale przed rozpoczęciem leczenia, warto porozmawiać z lekarzem o możliwościach zabezpieczenia płodności. Leczenie onkologiczne i sama choroba mają negatywny wpływ na układ rozrodczy, ale nie muszą przekreślać Twoich szans na rodzicielstwo. Więcej informacji na ten temat znajdziesz na stronie: MamRakaChceDziecko.pl i na stronach Ministerstwa Zdrowia.