Jak dostać właściwą diagnozę raka płuca i jakie badania wykonać?

Zaawansowane badanie diagnostyczne polegające na wykonaniu kilku tysięcy zdjęć określonego narządu/narządów przez nowoczesny aparat rentgenowski. Zdjęcia wykonywane są pod rożnymi kątami i płaszczyznami. Komputer łączy je w trójwymiarowy obraz. Badanie wykonuje pracownia tomografii komputerowej na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza. Tomografia komputerowa pozwala wykryć możliwe nieprawidłowości, określić dokładne ich umiejscowienie oraz monitorować skuteczność leczenia.

Tomografia klatki piersiowej jest podstawowym badaniem wykonywanym przy podejrzeniu raka płuca. Tomografia komputerowa pozwala na wykluczenie bądź potwierdzenie obecności patologicznej masy oraz na ocenę jej lokalizacji względem narządów klatki piersiowej czy ściany klatki piersiowej (to może ułatwić lekarzowi podjęcie decyzji o wykonaniu biopsji przez ścianę klatki piersiowej). Optymalne wykonanie tomografii polega na objęciu jej zasięgiem nadbrzusza (wątroba, nadnercza). Warto wykonać dodatkowo tomografię jamy brzusznej. Może ona wykazać́, czy rak rozprzestrzenił się̨ do wątroby, nadnerczy lub innych narządów. Tomografia komputerowa głowy pozwala na potwierdzenie lub wykluczenie obecności przerzutów w mózgu. W tomografii stosuje się kontrast jodowy podawany dożylnie. Kontrast pomaga uzyskać́ dokładniejszy obraz obszarów ocenianych podczas badania. Przed zleceniem badania tomografii komputerowej z kontrastem konieczne jest upewnienie się, że nerki pacjenta pracują prawidłowo (oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi).

Zaawansowane badanie obrazowe polegające na generowaniu fal magnetycznych przez cząsteczki wody pod wpływem fal radiowych. Sygnał jest wychwytywany i przetwarzany komputerowo. Badanie jest przeprowadzane w pracowni rezonansu magnetycznego. Rezonans magnetyczny pozwala wykryć możliwe nieprawidłowości i określić dokładne ich umiejscowienie oraz monitorować skuteczność leczenia.

Możesz otrzymać́ skierowanie na rezonans magnetyczny mózgu, kości lub innych narządów. Rezonans magnetyczny wykorzystuje silny magnes połączony z komputerem. Ta technologia pozwala na wykonanie dokładnych zdjęć badanych obszarów. Badanie rezonansu magnetycznego mózgowia pozwala na wykrycie zmian przerzutowych, których nie widać w tomografii komputerowej; rezonans magnetyczny kośćca pozwala na dokładną i jednoznaczną ocenę całego kośćca; rezonans magnetyczny jamy brzusznej pozwala na odróżnienie zmian łagodnych (torbiele, naczyniaki) od przerzutów (w przypadku, gdy badanie tomografii komputerowej nie daje jednoznacznej odpowiedzi).

Badanie rentgenowskie kości sprawdza, czy doszło do powstania przerzutów w kościach. Jeśli jest to badanie izotopowe, to otrzymasz zastrzyk z małej ilości radioaktywnej substancji, która wraz z krwią̨ dostaje się do kości. Skaner wykrywa i mierzy stopień́ promieniowania oraz robi zdjęcia kości, by sprawdzić́ ich stan. Przerzuty w kościach są zazwyczaj widoczne również w tomografii komputerowej klatki piersiowej czy jamy brzusznej.

Ta metoda pozwala sprawdzić́, czy nowotwór dał przerzuty (jeśli inne badania tego nie wykazały). Badanie to jest wykonywane wtedy, gdy lekarz planuje leczenie radykalne (zabieg chirurgiczny lub chemioradioterapię). Badanie PET jest również kluczowe wówczas, gdy w tomografii komputerowej wykryto guzek w płucu (o średnicy powyżej 10 mm), ale tomografia nie daje pewności co do jego charakteru

Otrzymujesz zastrzyk z glukozą i małą ilością̨ substancji radioaktywnej. Maszyna robi zdjęcia komputerowe glukozy zużywanej przez komórki organizmu. Komórki nowotworowe zużywają glukozę szybciej niż̇ komórki zdrowe, a obszary z nowotworem są̨ jaśniejsze na zdjęciach. 

Pamiętaj, że badanie PET nie powinno być wykonywane w celu wykluczenia przerzutów w ośrodkowym układzie nerwowym – mózg ma bardzo wysoki metabolizm glukozy, dlatego przerzuty mogą nie być widoczne. W celu wykluczenia/potwierdzenia obecności przerzutów w mózgowiu powinno się wykonać tomografię komputerową lub (lepiej) rezonans magnetyczny głowy (z kontrastem).

Badanie endoskopowe dróg oddechowych jest wykonywane za pomocą̨ bronchoskopu – specjalnego urządzenia wprowadzonego przez nos lub usta. Pozwala na uwidocznienie zmian nowotworowych znajdujących się wewnątrz większych oskrzeli oraz na pobranie do badania histologicznego (za pomocą szczypczyków) fragmentu guza. Jeżeli badanie nie wykazuje obecności zmian patologicznych wewnątrz oskrzela, nie oznacza to, że nie chorujesz na raka płuca. Zmiany mogą być zlokalizowane obwodowo, w mniejszych oskrzelach, co nie pozwala na ich uwidocznienie za pomocą bronchoskopu. W tej sytuacji ważne jest pobranie tzw. popłuczyn oskrzelowych, ponieważ tam mogą znajdować się złuszczone komórki nowotworowe (to pozwoli na potwierdzenie rozpoznania, ale nie powinno zwolnić lekarza z konieczności uzyskania materiału histologicznego – próbki guza).

Metoda badania z użyciem grubej igły. Wykonywana zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym (nieprzyjemne uczucie). Pozwala na uzyskanie materiału histologicznego (tkankowego) i może być pobrana bezpośrednio z guza czy opłucnej (drogą biopsji, przez ścianę klatki piersiowej) albo ze zmiany przerzutowej (powiększone węzły chłonne, guzki podskórne, wątroba).

Badanie, w którym do dróg oddechowych wprowadza się ultrasonograf w celu identyfikacji powiększonych węzłów chłonnych (znajdujących się np. pod rozwidleniem tchawicy). Po identyfikacji patologicznego węzła chłonnego można wykonać jego biopsję (cienkoigłową lub gruboigłową) przez ścianę oskrzela.

Badanie wykonywane jest w znieczuleniu ogólnym. Zabieg polega na wprowadzeniu mediastinoskopu poprzez nacięcie na szyi. Przyrząd wprowadzany jest do tunelu utworzonego przez palec (między tchawicą a mostkiem pacjenta) i przesuwany w głąb śródpiersia. Wycinki tkanek pobierane są̨ przy pomocy ssaka oraz szczypczyków. 

Nakłucie jamy opłucnowej. Wykonywane jest w przypadku obecności płynu w jamie opłucnej w celu uwolnienia chorego od objawów (duszność, nietolerancja wysiłku fizycznego) oraz w celach diagnostycznych. Płyn może zostać poddany badaniu cytologicznemu (zawieszone w płynie komórki nowotworowe oglądane są przez patologa) lub (lepiej) cytopatologicznemu (lekarz wykonuje tzw. cytoblok).

Rodzaj biopsji z użyciem cienkiej igły. Jest to badanie najczęściej bezbolesne (niekiedy pojawia się nieprzyjemne uczucie). Pozwala na uzyskanie materiału cytologicznego (komórkowego), który może być pobrany bezpośrednio z guza (przez ścianę klatki piersiowej) albo ze zmiany przerzutowej (powiększone węzły chłonne, guzki podskórne). Lepszego materiału diagnostycznego dostarcza biopsja gruboigłowa. Obecnie biopsja cienkoigłowa jest coraz rzadziej wykonywana. 

Procedura chirurgiczna polegająca na otwarciu ściany klatki piersiowej. To umożliwia dostęp do narządów zlokalizowanych wewnątrz klatki piersiowej (w tym przypadku do płuc). 

Występuje u 10-15% chorych na NDRP. Częściej wykrywana jest u chorych na raka gruczołowego, kobiet, osób niepalących. Jej obecność wiąże się z odpowiedzią na leczenie drobnocząsteczkowymi inhibitorami kinazy tyrozynowj EGFR (IKT EGFR): ozymertynib, gefitynib, erlotynib, afatynib czy dakomitynib.

Występuje u 5-7% chorych na NDRP. Najczęściej wykrywana jest w raku gruczołowym płuca, szczególnie jego podtypie sygnetowatokomórkowym; u osób młodych, niepalących lub palących niewiele. U tych chorych stwierdza się często wielopoziomowe zajęcie węzłów chłonnych (nie tylko śródpiersia, ale także np. węzłów chłonnych nadobojczykowych czy szyjnych), a także wysięki: opłucnowy, otrzewnowy, osierdziowy. U chorych z ALK-dodatnim rakiem płuca często występują przerzuty w ośrodkowym układzie nerwowym. Obecność rearanżacji w genie ALK wiąże się z odpowiedzią na leczenie drobnocząsteczkowymi inhibitorami kinazy tyrozynowj ALK (IKT ALK): lorlatynib, alektynib, brygatynib, cerytynib, kryzotynib.

Jest bardzo rzadkim zaburzeniem molekularnym, występuje u 1-2% chorych na NDRP (częściej u osób młodszych, niepalących, z rozpoznaniem raka gruczołowego – zwłaszcza jego podtypu litego). Jego obecność wiąże się z odpowiedzią na leczenie drobnocząsteczkowym inhibitorem kinazy tyrozynowj ROS. Jedynym dostępnym w Polsce lekiem z tej grupy jest kryzotynib.