Czym jest rak skóry i jak go rozpoznać?

Nowotwory złośliwe skóry dzielą się na dwie podgrupy: czerniaka (przeczytasz o nim tutaj) oraz tak zwane niebarwnikowe nowotwory skóry.  Do tej drugiej grupy zaliczają się m.in.: rak podstawnokomórkowy, rak kolczystokomórkowy oraz rak skóry z komórek Merkla.

Rak skóry, w odróżnieniu do czerniaka, ma z reguły wygląd niegojącej się zmiany na skórze, która może być czerwona, owrzodziała, pokryta strupem. Może nawracać i poszerzać się. Może to być także perłowy guzek. Co ważne, jest to z reguły zmiana, która wzrasta! Pamiętaj, jeżeli zauważysz na skórze zmianę, która się powiększa, zwłaszcza jeśli krwawi, natychmiast skontaktuj się z lekarzem.

Rak skóry może się pojawić w dowolnym miejscu na ciele. Często występują na głowie, twarzy, szyi, grzbietowej powierzchni dłoni, ramionach i nogach. Dzieje się tak dlatego, że te części ciała są najbardziej narażone na działanie promieni słonecznych. Jak na pewno się domyślasz, ekspozycja na słońce i występujące oparzenia słoneczne są najbardziej istotnym czynnikiem ryzyka zachorowania na podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego raka skóry. Najbardziej narażone są osoby o jasnej karnacji skóry, która łatwo ulega oparzeniom. Co więcej, im częściej w ciągu życia eksponujesz się na działanie słońca (lub solarium), tym większe jest Twoje ryzyko zachorowania na raka skóry.

Musisz także wiedzieć, że nie każda zmiana skórna to od razu rak.  Uszkodzenia słoneczne mogą powodować także inne zmiany na skórze. U niektórych osób, zwłaszcza tych o jasnej karnacji, mogą pojawić się łuszczące się, szorstkie plamy zwane rogowaceniem słonecznym. Rogowacenie słoneczne często występuje na twarzy, uszach, ramionach lub skórze głowy. Nie jest groźne, ale … czasami może się ono przekształcić się w raka skóry. Aby zmniejszyć takie ryzyko, lekarze  leczą rogowacenie słoneczne.

Ścieżkę pacjenta przygotowała

Narodowy Instytut Onkologii w Warszawie.

dr hab. n. med Hanna Koseła-Paterczyk onkolog kliniczny

Jakie są typy raka skóry i jakie objawy dają rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy?

Najczęstszym rakiem skóry jest rak podstawnokomórkowy (BCC), stanowiący aż 80% wszystkich raków skóry! Na drugim miejscu plasuje się rak kolczystokomórkowy zwany także płaskonabłonkowym (SCC) — 15–20% zachorowań. Nowotwory te zwykle rosną powoli i rzadko dają przerzuty odległe. Szczegółowe informacje znajdziesz poniżej.

Gdzie się udać, jeśli zauważysz objawy raka skóry?

Jeśli zauważysz na skórze zmiany opisane powyżej, nie zwlekaj i natychmiast udaj się do dermatologa! Pierwszym badaniem pozwalającym na wczesne rozpoznanie raka skóry jest dermoskopia. Wykonuje się ją przy pomocy urządzenia optycznego (dermatoskopu), który umożliwia oglądanie skóry pod dużym powiększeniem. Umożliwia ono odróżnienie zmian łagodnych od podejrzanych w kierunku nowotworowym. Badanie można powtarzać wielokrotnie, wykonywać w każdym wieku, także u kobiet w ciąży. Jeśli na Twojej skórze występuje wiele znamion, zaleca się tzw mapowanie ciała za pomocą profesjonalnych kamer medycznych w celu porównywania wszystkich zmian w czasie w aspekcie ich  morfologii klinicznej i lokalizacji. Zmiany można również monitorować dermoskopowo z zapisaniem ich wzorca i uwaga! dermoskopia określa sposób dalszego postępowania.

Pamiętaj, że zasadą prawidłowego badania jest ocena skóry całego ciała w dobrym oświetleniu, z uwzględnieniem okolic trudno dostępnych (głowa, stopy, przestrzenie międzypalcowe, okolice narządów płciowych i odbytu). Zwróć uwagę lekarzowi badającemu na wszystkie zmiany skóry, które Cię niepokoją – takie, które powiększają się, krwawią, czy w ostatnim czasie zmieniły swój wygląd. W obrębie głowy i szyi zlokalizowanych jest 80% raków skóry, pozostałe 20% występuje na kończynach i tułowiu. Trzeba też wiedzieć, że raki skóry odznaczają się częstym wieloogniskowym rozwojem. Dotyczy to głównie chorych po 70. roku życia, o znacznym stopniu fotouszkodzenia skóry. Stwierdza się u nich niekiedy nawet kilkanaście ognisk raka podstawnokomórkowego, liczne ogniska rogowacenia słonecznego i ogniska choroby Bowena lub czerniaki. Dlatego tak ważne jest precyzyjne przeprowadzenie badania podmiotowego i przedmiotowego, w tym oceny całej skóry.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy – rokowania

Rokowania chorych leczonych z powodu raka skóry są dobre! Pełne wyleczenie jest możliwe u 99% pacjentów. Jednak nie zawsze leczenie chirurgiczne jest  możliwe lub wystarczające, np. ze względu na lokalizację nowotworu (np. czasem trudno jest wyciąć zmianę z bezpiecznym marginesem) lub zaawansowanie choroby. W takich przypadkach stosowane są też inne metody leczenia takie jak radioterapia, leczenie celowane czy immunoterapia – takie sytuacje należą jednak do rzadkości. O metodach leczenia raka skóry przeczytasz na kolejnych stronach ścieżki.

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka skóry i profilaktyka

Ryzyko zachorowania na raka podstawnokomórkowego i raka płaskonabłonkowego zwiększają:

• narażenie na działanie naturalnego lub sztucznego promieniowania ultrafioletowego (np. z solarium);
• jasna karnacja, rude lub blond włosy, niebieskie oczy, wysoka skłonność do oparzeń słonecznych;
• duża liczba znamion barwnikowych (ponad 50 znamion barwnikowych na ciele lub znamiona o nietypowych rozmiarach lub kształtach);
• oparzenia słoneczne w przeszłości, szczególnie w dzieciństwie; 
• ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV): praca na zewnątrz, korzystanie z solarium, częste opalanie się; 
• występowanie u pacjenta lub w rodzinie czerniaka lub raków skóry, rogowacenia słonecznego, rodzinnego zespołu znamion dysplastycznych lub nietypowych znamion;
• zaburzenie odporności z powodu przeszczepienia narządu, przeszczepienia komórek krwiotwórczych lub zakażenie wirusem HIV;
• występowanie pewnych zmian w genach lub zespołów dziedzicznych, takich jak zespół znamienia podstawnokomórkowego, które są powiązane z rakiem skóry;
• zapalenie skóry utrzymujące się przez długi czas;
• immunosupresja czyli osłabiony układ odpornościowy;
• narażenie na arszenik;
• oparzenia skóry; 
• nikotynizm;
• przeszłe leczenie radioterapią

Profilaktyka raka skóry

Nie istnieje program profilaktyczny wczesnego wykrywania raków skóry, ale pamiętać należy, że możemy zmniejszyć ryzyko zachorowania w bardzo prosty sposób – ochrona przed nadmiernym działaniem promieniowania ultrafioletowego stanowi najważniejszy element profilaktyki pierwotnej tych chorób.