Znajdziesz tu ścieżkę pacjenta, która zawiera informacje na temat diagnostyki i leczenia.
Treści, które znajdują się na stronie zostały opracowane zgodnie z najnowszymi obowiązującymi standardami medycznymi. Pamiętaj, jednak że każdy przypadek jest inny, dlatego o wszystko dopytuj swojego lekarza. Trzymamy za Ciebie kciuki!
Ostatnia aktualizacja: 22 września 2023
Co to jest szpiczak?
Szpiczak mnogi (nazywany chorobą Kahlera lub szpiczakiem plazmocytowym) jest chorobą przewlekłą. Dzięki nowoczesnemu leczeniu można z nim żyć nawet wiele lat. Szpiczak powstaje z komórek plazmatycznych, które są częścią naszego systemu immunologicznego (odpornościowego). Zdrowe komórki plazmatyczne pełnią ważną funkcję w naszym układzie odpornościowym. Powstają z przekształcenia limfocytów B (jednego z typów krwinek białych) jako reakcja na bodziec zewnętrzny. Tym bodźcem może być antygen – np. bakteria, wirus albo inny czynnik zakaźny. W zdrowym organizmie proces ten prowadzi do produkcji różnych przeciwciał, które pomagają w walce z różnymi infekcjami. U chorych na szpiczaka, nieprawidłowe komórki plazmatyczne uwalniają tylko jeden typ przeciwciał oraz liczne cytokiny, które prowadzą do uszkodzeń wielonarządowych. Wszystkie przeciwciała są kopiami jednej komórki – ten stan nazywa się monoklonalnością. Szpiczak powoduje osłabienie struktury kości (kręgosłupa, żeber, mostka, miednicy i czaszki), upośledza czynności krwiotwórcze szpiku. Może także uszkadzać nerki i odporność, zwiększając skłonność do zakażeń.
Jakie są objawy szpiczaka:
- nasilone zmęczenie lub osłabienie
- nadmierne pienienie się oddawanego moczu
- nawracające bóle kości lub bóle kręgosłupa
- uogólniony zanik kostny (osteoporoza, osteopenia)
- patologiczne złamania (w tym te związane z osteoporozą)
Jakie są objawy szpiczaka w morfologii i badaniach obrazowych?
1. Chore, rozrastające się komórki plazmatyczne wypierają pozostałe, zdrowe komórki szpiku kostnego i zabierają im miejsce do życia. Następstwem tego procesu jest:
Niedokrwistość
Wynika ze spadku liczby czerwonych krwinek. Może się objawiać osłabieniem i nienaturalnym zmęczeniem, zmniejszeniem tolerancji wysiłku. Konieczne być może nawet przetoczenie krwi.
Zaburzenia odporności
Ponieważ zmniejsza się liczba prawidłowych białych krwinek i nie są wytwarzane prawidłowe przeciwciała, konieczne jest sięganie po antybiotyki aby organizm poradził sobie z walką z różnymi, nawracającymi infekcjami dróg oddechowych, dróg moczowych itp. Możliwe jest kilkukrotne pojawianie się infekcji rzadko występujących np. nawracanie półpaśca lub bardzo nasilone zmiany opryszczki wargowej.
Zaburzenia krzepnięcia krwi
W wyniku zmniejszenia się liczby płytek krwi może dochodzić do łatwego pojawiania się siniaków i występowania samoistnego krwawienia z nosa.
2. Wytwarzane nieprawidłowe tzw. białko M (czyli białko monoklonalne) może powodować:
Zespół nadmiernej lepkości
U około 10% chorych na szpiczaka plazmocytowego, duża ilość produkowanego przez komórki szpiczaka nieprawidłowego przeciwciała lub jego składowych (tzw. białko M), zwiększa “gęstość”, “lepkość”krwi. Występują wówczas bóle i zawroty głowy, zaburzenia świadomości, senność (do śpiączki włącznie), może dochodzić do utraty słuchu i zaburzeń widzenia (od delikatnego smużenia do ślepoty włącznie). Wszystkie te zaburzenia wymagają pilnej interwencji lekarskiej, mogą stanowić stan zagrożenia życia.
Uszkodzenie funkcji nerek
U dużej grup chorych na szpiczaka plazmocytowego obecne we krwi białko M może prowadzić do bardzo ciężkiego uszkodzenia funkcji nerek i rozwoju ich niewydolności (20% chorych). Pogorszenie funkcji nerek może mieć różną dynamikę. Może postępować piorunująco szybko (ostre uszkodzenie nerek), albo powoli (przewlekła choroba nerek). Możliwa jest konieczność stosowania dializoterapii. W pierwszym momencie może się to objawiać nasilonym pienieniem się oddawanego moczu, koniecznością oddawania nienaturalnie dużych ilości moczu lub wręcz odwrotnie znacznym zmniejszeniem jego oddawania.
Ryzyko zdarzeń zakrzepowych
Obecne w surowicy krwi białko M zwiększa ryzyko wystąpienia zdarzeń zakrzepowo-zatorowych.
3. Nadmierne wytwarzanie cytokin przez nowotworowe plazmocyty pobudza i aktywuje reakcje zapalne zachodzące w organizmie:
Niszczenie i ból kości
Dochodzi do pobudzenia komórek biorących udział w tworzeniu i niszczeniu kości zwanych osteoklastami. Pobudzenie osteoklastów powoduje stopniowe niszczenie kości – powstają charakterystyczne ubytki w kościach (zmiany osteolityczne), osłabienie kości (również nasilona osteoporoza) i skłonność do złamań. Objawy te stwierdza się u 3/4 pacjentów. Bóle mogą dotyczyć różnych kości, ale często koncentrują się w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, miednicy, żebrach, rzadziej czaszce i kościach długich. Bóle w obrębie dłonie, przedramion, stóp i podudzi zazwyczaj nie są charakterystyczne dla szpiczaka plazmocytowego.
Nadmiar wapnia we krwi
Proces niszczenia kości uwalniana dużą ilość wapnia z kości do krwi. W badaniu krwi stwierdzamy podwyższenie poziomu wapnia w surowicy krwi, a chory może odczuwać nasilone pragnienie, rozstrój żołądka, nudności, wymioty i zaparcia. Nadmiar pierwiastka może zakłócać pracę mózgu, powodując dezorientację, letarg i zmęczenie. Może również powodować depresję. Objawy obejmują również zakłócenia pracy serca – kołatania, omdlenia, arytmie.
Utrata apetytu i spadek masy ciała
Wytwarzane nieprawidłowe cytokiny mogą powodować znaczne pogorszenie apetytu włącznie z jadłowstrętem oraz niewytłumaczalny, niezamierzony spadek masy ciała. Wynika on ze znacznie zwiększonego zapotrzebowania kalorycznego w przypadku występowania aktywnej choroby nowotworowej.
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na szpiczaka
Przyczyna choroby jest nieznana. Znaczenie mogą mieć czynniki genetyczne. Nowotworową przemianę plazmocytów mogą wywołać: długotrwała stymulacja organizmu zewnętrznymi bodźcami zakaźnymi (tzw. antygenami) w przebiegu zakażeń bakteryjnych lub wirusowych, oraz stymulacja bodźcami wewnętrznymi, jak w przewlekłych autoimmunologicznych stanach zapalnych (np. reumatoidalnym zapaleniu stawów).
Główne czynniki ryzyka:
- Wiek – zachorowania na szpiczaka rośnie z wiekiem. U osób poniżej 40 roku życia szpiczak występuje rzadko. Najczęściej rozpoznawany jest u osób powyżej 65 lat.
- Rasa – szpiczak występuje dwa razy częściej w populacji afrokaraibskiej, niż w populacji białej.
- Płeć – nieco częściej chorują mężczyźni niż kobiety.
- Wykonywana praca – zawody związane np. z rolnictwem czy przemysłem petrochemicznym,niosą ze sobą większe ryzyko zachorowania na szpiczaka. Prawdopodobnie ze względu na oddziaływanie substancji szkodliwych (benzen, azbest, środki ochrony roślin) i inne substancje toksyczne stosowane w przemyśle chemicznym.
- Ekspozycja na promieniowanie – u osób narażonych na wysoki poziom promieniowania ryzyko zachorowania jest większe.
- Ryzyko rodzinne – nieco wyższe jest ryzyko zachorowania u osób, które mają bliskich krewnych (np. rodziców, rodzeństwo) chorych na szpiczaka. Ryzyko zachorowania u osób bezpośrednio spokrewnionych z chorymi jest 3,7-krotnie większe niż ryzyko w populacji ogólnej.
Informacji o leczeniu szpiczaka szukaj na stronie Fundacji Carita: fundacjacarita.pl.
Znajdziesz tam m.in. informacje o badaniach klinicznych i wiarygodne treści, które powstały we współpracy z lekarzami i ekspertami z dziedziny hematologii.
Czy istnieje program profilaktyczny dla szpiczaka?
Nie istnieje ogólnodostępny, powszechny, bezpłatny program profilaktyczny stworzony wyłącznie dla rozpoznania szpiczaka. Ale w wykryciu tego nowotworu pomóc może skorzystanie z darmowego programu profilaktycznego, finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia: “profilaktyka 40 plus”. Taka możliwość istnieje dla każdego ubezpieczonego powyżej 40 roku życia, w ramach opieki POZ. Poza badaniem lekarskim będziemy mieli wykonane podstawowe badania krwi i moczu, w tym morfologię krwi (może ona wykazać niedokrwistość), badanie ogólne moczu (może ono wykazać obecności białka w moczu), poziom kreatyniny w surowicy krwi (może wykazać pogorszenie funkcji nerek), poziom kwasu moczowego (podwyższenie jego poziomu występuje w licznych aktywnych chorobach nowotworowych, przy uszkodzeniu funkcji nerek oraz w dnie moczanowej). Po wykonaniu tych badań, w razie dalszego niepokoju konieczne będzie poszerzenie diagnostyki.