Opieka paliatywna to wszechstronne działania związane z rozpoznawaniem i zaspokajaniem potrzeb osób chorych i ich bliskich. Obejmuje ona, m.in. rozpoznawanie potrzeb psychicznych i wsparcie psychiczne, potrzeb socjalnych i wsparcie socjalne, problemów egzystencjalnych i duchowych oraz wsparcie duchowe.
Opieka paliatywna oferowana jest na różnych etapach życia:
- na etapie leczenia jako opiera wspierająca,
- na etapie kiedy choroba jest uznana za nieuleczalną,
- u schyłku życia,
- a także skierowana jest do osób bliskich, które przechodzą przez stratę.
W zależności etapu i od stanu zdrowia osoby, niektóre działania niżej opisane będą możliwe lub nie. Rozpoznawanie potrzeb i wsparcie psychologiczne, duchowe i socjalne odbywa się głównie poprzez:
- Dawanie kojącej obecności
- Słuchanie wypowiedzi osób
- Uruchamianie kojących myśli, wspomnień, przyjemnych emocji
- Spisywanie tego, co osoby mają do przekazania, w tym wspomnień i pamiątek, aby zostawiły po sobie ślad, spuściznę, mogły przekazać ją bliskim lub kolejnym pokoleniom
- Pomoc w załatwieniu spraw socjalnych i potrzeb duchowych
Bycie obok – Jeśli chodzi o wsparcie psychologiczne wartość ma przede wszystkim bycie z osobą. Oferując obecność zmniejszamy cierpienie wynikające z samotności. Bycie obok kogoś jest kojące, dodaje otuchy, odwagi oraz przywraca godność.
Słuchanie – Jeśli osoba może mówić, słuchanie osoby jest ważnym elementem wsparcia psychologicznego i duchowego.
Rozmawianie – Osoby, które przygotowują się na odejście, mogą obawiać się o szereg spraw, np. dalsze losy swoich podopiecznych zwierząt, o cierpienie swoich bliskich. Wypowiedzenie swoich lęków, trosk, obaw, jak i rozmowa o nich jest ważna, bo daje osobie ulgę, że ważne sprawy i odczucia są wypowiedziane. Co więcej przywraca nadzieję, że coś jeszcze można zrobić, zaradzić, coś załatwić, pomóc. No i możemy osobę pocieszyć, obiecać, że zajmiemy się jej sprawami, przypomnieć, co mamy w planie zrobić, jak załatwić ważne dla niej sprawy. Osoba może wyrazić swoją wolę, co do sposobu pożegnania się z kimś, sprawowania dalszej opieki nad podopiecznymi, czy przekazania pamiątek po sobie.
Opowiadanie – Jeśli rozmowa nie jest możliwa, osoba dająca opiekę może mówić, np. opowiadać, co widzi za oknem. Lub po prostu być, głaskać po dłoni czy po głowie, jeśli osoba sobie tego życzy. Można oglądać albumy z przyrodą, np. kwiatami, lasem, morzem. Kiedy osoba widzi piękne obrazy, uruchamiają się przyjemne emocje. A to koi psychikę.
Pogodzenie się – Odchodząc osoba potrzebuje się pogodzić ze swoim życiem i tym, że wkrótce odejdzie. Aby się pogodzić potrzebuje nie tylko załatwić ważne sprawy, jak np. spisać testament, oddać pod opiekę zwierzęta, które ma, ale też właśnie pożegnać się, przekazać i zostawić po sobie ważne myśli, wyraz miłości do kogoś, np. kiedy rodzic zostawia małe dziecko, pogodzić, przebaczyć, przeprosić, wyznać.
Wsparcie psychologiczne i duchowe to też dopytanie się osoby o to, z kim chce się pożegnać i jak, komu przekazać wyraz swojej miłości, wdzięczności lub troski czy prośby o przebaczenie. To też spisanie wspomnień, przygotowanie pamiątek po sobie, przekazanie swojej refleksji z życia, przekazanie bliskim zdjęć po sobie. Te działania stwarzają możliwości przejścia duchowego ponad faktem śmierci i wykonania czynności, które dają poczucie spełnienia, wykonania ostatniej woli, domknięcia niektórych ważnych spraw. Niosą w sobie też myśl o nieśmiertelności, że nie wszystko się kończy, że coś się zostawia po sobie. Te działania zapewniają poczucie przechodzenia ponad faktem śmierci, a także generatywności, czyli dbania o kolejne pokolenie.
