Leczenie raka jelita grubego zwykle obejmuje operację, może również obejmować chemioterapię lub radioterapię. Ważne, byś pamiętał/a, że każdy przypadek jest inny, więc nie porównuj się z innymi pacjentami i nie przyjmuj ich doświadczeń za jedyny możliwy scenariusz. Twoja ścieżka postępowania zostanie dopasowana do Twojej indywidualnej sytuacji. Poniżej przedstawiamy możliwe schematy leczenia zgodne są z aktualnymi wytycznymi. W przypadku kwalifikacji do jednej z metod terapeutycznych należy wykluczyć wszelkie przeciwwskazania do jej stosowania (z uwzględnieniem stanu ogólnego pacjenta oraz chorób współistniejących).
Aby dobrać metodę leczenia, niezbędne jest pozyskanie informacji o typie i stopniu zaawansowania nowotworu (ma to większe znaczenie niż stopień złośliwości histologicznej). Określenie typu morfologicznego (histopatologicznego) nowotworu pozwala m.in. przewidywać jego biologiczne zachowania, prognozować przebieg choroby. Wszystkie wymienione pojęcia opisujemy poniżej:
Typy morfologiczne raka jelita wg klasyfikacji WHO:
gruczolakorak (występuje w około 90 proc. przypadków raka jelita grubego)
gruczolakorak sitowaty typu czopiastego
rak rdzeniasty
rak mikrobrodawkowaty
gruczolakorak śluzowy
gruczolakorak ząbkowany
rak sygnetowatokomórkowy
rak gruczołowo-płaskonabłonkowy
rak wrzecionowatokomórkowy
rak płaskonabłonkowy
rak niezróżnicowany
Stopnie złośliwości histologicznej:
Inaczej stopień zróżnicowania raka. Specjalista ocenia, jak dalece wygląd komórek nowotworowych odbiega od wyglądu komórek występujących normalnie w prawidłowej wyściółce jelita grubego. Zaobserwowane różnice wskazują na szybkość, z jaką mnożą się komórki i stopień, w jakim są inwazyjne.
G1 (nowotwór najbardziej zróżnicowany, rokujący lepiej)
G2 (średnio zróżnicowany)
G3 (słabo zróżnicowany, o gorszym rokowaniu. Komórki te nie tworzą gruczołów, tylko układy lite)
G3 i G4 (nisko zróżnicowane, co wiąże się z większym ryzkiem rozsiewu nowotworu i gorszym rokowaniem; należą do nich raki sygnetowatokomórkowe i rdzeniaste).
Pamiętaj!
Decyzja dotycząca leczenia podejmowana jest zawsze w zespole multidyscyplinarnym, w skład którego wchodzą specjaliści chirurgii onkologicznej, radioterapii onkologicznej, onkologii klinicznej, patomorfologii, radiologii i diagnostyki obrazowej.
Ścieżkę pacjenta przygootowała
Kierownik Oddziału Onkologii Klinicznej z Pododdziałem Dziennej Chemioterapii Wielkopolskiego Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii im. Eugenii i Janusza Zeylandów w Poznaniu.
Do oceny zaawansowania nowotworu powszechnie używa się klasyfikacji TNM. Jest ona powszechnie stosowana w onkologii do opisu wielkości guza, obecności przerzutów do węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych. Pomaga lekarzom w ustaleniu stopnia zaawansowania raka, planowaniu leczenia i przewidywaniu rokowań.
Klasyfikacja TNM:
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Ten symbol określa wielkość i rozprzestrzenienie guza pierwotnego.
T4a: guz powoduje perforację otrzewnej trzewnej
T4b: guz bezpośrednio nacieka inne narządy lub struktury anatomiczne
N (ang. nodes – węzły chłonne)ZwińRozwiń
Ten symbol odnosi się do rozprzestrzenienia się raka do okolicznych węzłów chłonnych.
N1a: przerzut w 1 regionalnym węźle chłonnym.
N1b: przerzut w 2 – 3 regionalnych węzłach chłonnych.
N1c – depozyt nowotworowy, czyli guzek satelitarny w warstwie podsurowiczej lub niepokrytych otrzewną tkankach miękkich okołookrężniczych lub okołoodbytniczych, bez przerzutu w regionalnych węzłach chłonnych
N2a: przerzuty w 4 – 6 regionalnych węzłach chłonnych.
N2b: przerzuty w co najmniej 7 regionalnych węzłach chłonnych.
Rak in situ: złośliwy nowotwór ograniczony do błony śluzowej, który nie nacieka błony podśluzowej. Tis, N0, M0
Stopień I
Nowotwór nacieka błonę podśluzową lub mięśniówkę właściwą. Od T1 do 2, N0, M0
Stopień II
Nowotwór rozprzestrzenił się przez mięśniówkę właściwą do błony podsurowiczej lub nacieka otrzewną trzewną i bezpośrednio narządy sąsiadujące. T3, N0, M0; T4a, N0, M0; T4b, N0, M0
Stopień III
Nowotwór spowodował powstanie przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych. Stadium III dzieli się na 3 osobne podstadia w zależności od stopnia inwazji i liczby węzłów chłonnych z przerzutami:
Stadium IIIA: nowotwór nacieka błonę podśluzową lub mięśniówkę właściwą oraz zajmuje 1-3 regionalnych węzłów chłonnych. T1 – 2, N1, M0 lub T1, N2a, M0
Stadium IIIB: nowotwór nacieka błonę podsurowiczą otrzewną trzewną lub sąsiadujące narządy oraz zajmuje 1-3 regionalnych węzłów chłonnych. T3 – 4a, N1,M0 lub T2 – 3, N2a, M0 lub T1 – 2, N2b, M0
Stadium IIIC: nowotwór, niezależnie od stopnia lokalnej inwazji, zajmuje 4 lub więcej regionalnych węzłów chłonnych. T4a, N2a, M0 lub T3 – 4a, N2b, M0 lub T4b, N1 – 2, M0
Stopień IV
Doszło do rozprzestrzenienia się nowotworu do odległych narządów czyli powstania przerzutów. W tym stadium wyróżniamy podgrupę z lokalizacją przerzutów ograniczonych tylko do jednego narządu lub choroby, która rozprzestrzeniła się do wielu miejsc. Każde T, każde N, M1a i M1b
Typy leczenia raka jelita grubego
Dowiedz się więcej o tym, jak wyglądają podstawowe typy leczenia raka jelita grubego i czego możesz się spodziewać.
Leczenie chirurgiczneZwińRozwiń
Polega na usunięciu guza z częścią jelita i otaczającymi tkankami z węzłami chłonnymi. U większości pacjentów dwa końce jelita mogą być ponownie połączone po usunięciu nowotworu.
W niektórych przypadkach jelito nie może zostać ponownie połączone podczas początkowej operacji. Np. wtedy, gdy istnieje duże ryzyko, że ponowne połączenie się nie powiedzie, tkanki jelita są w stanie zapalnym i potrzebują czasu na wygojenie. W takim przypadku chirurg przyszyje część jelita do otworu na skórze brzucha – wytwarzając stomię. Jeśli przyszyta jest okrężnica, nazywamy to kolostomią. Jeśli część jelita cienkiego – nazywamy to ileostomią. Na otwór zakłada się specjalne worki, przez które zbierane są wypróżnienia. Stomia może być tymczasowa i po kilku miesiącach, po zakończonej chemioterapii (jeśli będzie potrzebna), wykonuje się kolejny zabieg ponownego połączenia jelita i zamknięcia stomii. W niektórych przypadkach kolostomia zakładana jest na stałe.
Choć posiadanie kolostomii może być trudne do zaakceptowania, możliwe jest prowadzenie aktywnego życia po takim zabiegu. Ważne jest odpowiednie przeszkolenie odnośnie jej obsługi i stałe wsparcie lekarzy oraz pielęgniarek z poradni stomijnych.
Leczenie operacyjne raka odbytnicy polega na usunięciu części odbytnicy wraz z guzem o otaczającą tkanką tłuczczową zwaną mezorektum. Taki zabieg nazywamy całkowitą resekcją mezorektum (TME – total mesorectum excision). Czasami zabieg wymaga usunięcia odbytu wraz z odbytnicą – resekcja brzuszno-krzyżowa odbytnicy. Wymagana jest wtedy kolostomia.
Leczenie operacyjne przerzutów – resekcję chirurgiczną przerzutów rozważa się w przypadku pojedynczych lub co najwyżej kilku zmian ograniczonych do jednego narządu – najczęściej wątroby lub płuca.
TermoablacjaZwińRozwiń
To procedura stanowiąca alternatywę dla zabiegu operacyjnego resekcji przerzutu w wątrobie. Polega na wprowadzeniu do guza elektrody w kształcie igły i niszczeniu tkanki nowotworowej za pomocą generowanych fal radiowych – efekt ablacji cieplnej.
HIPEC – Dootrzewnowa Chemioterapia Perfuzyjna w HipertermiiZwińRozwiń
Polega na podawaniu cytostatyku bezpośrednio do jamy otrzewnowej podczas zabiegu operacyjnego. Taki zabieg można rozważać wtedy, jeżeli pacjent ma przerzuty zlokalizowane tylko w otrzewnej i istnieje możliwość operacyjnego usunięcia wszystkich zmian. Do takiej metody kwalifikuje się bardzo wyselekcjonowanych chorych, spełniających szereg kryteriów co do wielkości, ilości i lokalizacji przerzutów do otrzewnej.
ChemioterapiaZwińRozwiń
Polega na stosowaniu leków najczęściej dożylnych, ale też doustnych, mających za zadanie zatrzymanie wzrostu komórek nowotworowych. Leki te podaje się w określonej kolejności powtarzając w określone dni – nazywamy to cyklami chemioterapii. Cykle chemioterapii powtarzane są zazwyczaj co 2 lub 3 tygodnie. Nawet po całkowitym usunięciu chirurgicznym raka jelita grubego, komórki nowotworowe mogą pozostać w organizmie, zwiększając ryzyko nawrotu. U części pacjentów chemioterapia może wyeliminować te komórki, zwiększając szansę na wyleczenie. Taką chemioterapią nazywamy leczeniem adjuwantowym (uzupełniającym). W przypadku chemioterapii adjuwantowej, w zależności od ryzyka nawrotu, można zastosować skojarzenie dwóch leków albo pojedynczy lek podawany w postaci dożylnej – 5 Fluorouracyl lub jego odpowiednik w postaci doustnej – capecytabinę.
RadioterapiaZwińRozwiń
To metoda, która polega na stosowaniu promieniowania do zniszczenia nowotworu. Jest to precyzyjne narzędzie, gdzie przy udziale nowoczesnych badań obrazowych wyznacza się określony obszar napromieniania.
W raku odbytnicy radioterapię (ewentualnie w skojarzeniu z chemioterapią) rozważa się jako element poprzedzający zabieg operacyjny.
W raku okrężnicy nie jest ona stosowana na etapie guza miejscowo zaawansowanego.
W przypadku choroby w IV stadium zaawansowania radioterapię można stosować jako element złagodzenia objawów np. naświetlanie przerzutów do kości. Czasami może stanowić alternatywę do operacji przerzutów jako tzw. radioterapia stereotaktyczna (inaczej określana jako radiochirurgia).
RadioembolizacjaZwińRozwiń
To selektywna radioterapia wewnętrzna. Polega na wstrzyknięciu malutkich mikrosfer lub innego materiału radioaktywnego do tętnic zaopatrujących guz. Taki zabieg rozważa się, jeśli pacjent ma przerzuty tylko w wątrobie i otrzymał już wszystkie dostępne opcje chemioterapii. Do tej metody kwalifikuje się bardzo wyselekcjonowanych chorych, spełniających szereg kryteriów co do wielkości, ilości i lokalizacji przerzutów do wątroby.
ChemoemboliozacjaZwińRozwiń
To selektywna chemioterapia wewnętrzna. Polega na wstrzyknięciu cytostatyku (chemioterapii) do tętnic zaopatrujących guz, a następnie na ich embolizacji (zaczopowaniu). Taki zabieg jest rozważany, jeśli pacjent ma przerzuty tylko w wątrobie i otrzymał już wszystkie dostępne opcje chemioterapii. Do takiej metody kwalifikuje się bardzo wyselekcjonowanych chorych, spełniających szereg kryteriów co do wielkości, ilości i lokalizacji przerzutów do wątroby.
Szczegółowe informacje znajdziesz tutaj. W naszej infolinii dla pacjentek i pacjentów onkologicznych oraz ich rodzin pracują osoby z odpowiednim przygotowanym psychologicznym i merytorycznym – pomogą Ci rozwiązać różne problemy. Możesz skorzystać z porad psychologa, interwentki kryzysowej, dietetyczki i koordynatora onkologicznego.
schematy leczenia raka jelita grubego
Schematy leczenia
Już wiesz, że leczenie raka jelita grubego zależy od rodzaju nowotworu, jego zaawansowania, złośliwości oraz Twoich cech indywidualnych. Poniżej przedstawiamy plan leczenia raka jelita grubego w zależności od zaawansowania choroby, uwzględniając metody chirurgiczne oraz leczenie uzupełniające.
Stadium 0 ZwińRozwiń
Wybierz rodzaj raka:
Ponieważ guz ograniczony jest do najbardziej powierzchniowej warstwy ściany jelita, podstawowym elementem leczenia jest chirurgiczne usunięcie nowotworu; dodatkowe leczenie nie jest konieczne. Należy pamiętać, że ostateczne zaawansowanie choroby określane jest na podstawie badania usuniętej tkanki guza, w związku z tym plan leczenia może się zmienić po operacji. Guz okrężnicy usuwa się poprzez odcinkową resekcję części jelita z odtworzeniem ciągłości przewodu pokarmowego. Jeśli rak rozwinął się w obrębie polipa, może być wystarczający endoskopowy zabieg polipektomii.
W przypadku lokalizacji guza w odbytnicy w tym zaawansowaniu może być wystarczający zabieg resekcji lokalnej z użyciem techniki przezodbytowej mikrochirurgii endoskopowej. Należy pamiętać, że ostateczne zaawansowanie choroby określane jest na podstawie badania usuniętej tkanki guza, w związku z tym plan leczenia może się zmienić po operacji.
Stadium IZwińRozwiń
Wybierz rodzaj raka:
W tym stadium nowotwór zajął błonę podśluzową i może też zająć okoliczne węzły chłonne. Leczenie wymaga szerszej resekcji jelita wraz z regionalnymi węzłami chłonnymi. Poza leczeniem operacyjnym dodatkowe leczenie nie jest konieczne. Należy pamiętać, że ostateczne zaawansowanie choroby określane jest na podstawie badania usuniętej tkanki guza, w związku z tym plan leczenia może się zmienić po operacji.
W przypadku lokalizacji guza w odbytnicy przeprowadza się zabieg całkowitej resekcji mezorektum polegający na usunięciu całej odbytnicy, jak również regionalnych węzłów chłonnych znajdujących się w krezce odbytnicy (mezorektum). Jeżeli guz położony jest bardzo nisko czasami zabieg wymaga usunięcia odbytu wraz z odbytnicą – taki zabieg nazywa się resekcją brzuszno-krzyżowa odbytnicy. Wymagana jest wtedy kolostomia.
Stadium IIZwińRozwiń
Wybierz rodzaj raka:
W tym stadium nowotwór rozprzestrzenił się przez mięśniówkę właściwą do błony podsurowiczej lub nacieka otrzewną trzewną i bezpośrednio narządy sąsiadujące. Leczenie wymaga szerszej resekcji jelita wraz z regionalnymi węzłami chłonnymi. Po operacji może zostać zalecone dodatkowo leczenie chemioterapią. Będzie to zależało od badania usuniętej tkanki guza i oceny dodatkowych czynników ryzyka. Należą do nich: – guz naciekający otrzewną trzewną lub sąsiednie narządy – mała liczba usuniętych węzłów chłonnych – mniej niż 12 – inwazja tkanki naczyniowej, chłonnej lub okołonerwowej – wysoki stopień złośliwości guza Rutynowo wykonuje się też badanie niestabilności mikrosatelitarnej. W tym stopniu zaawansowania występuje u ok. 20 proc chorych, wiąże się z dużo mniejszym ryzykiem nawrotu choroby i w większości przypadków może być wskazaniem do odstąpienia od chemioterapii. Jeżeli jednak pacjent należy do grupy wysokiego ryzyka, zalecana jest chemioterapia adjuwantowa (uzupełniająca). Ma ona zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby. Podstawą jest stosowanie pojedynczego leku w postaci dożylnej – 5 Fluorouracylu lub jego odpowiednika w postaci doustnej – capecytabiny. Chemioterapia podawana jest przez 6 miesięcy. U osób z grupy najwyższego ryzyka stosuje się dodatkowo drugi lek – dożylnie podawaną oxaliplatynę.
W przypadku raka odbytnicy zasadnicze znaczenie dla określenia zasięgu guza przed rozpoczęciem leczenia ma badanie MRI miednicy. W planowanie leczenia zaangażowany jest wielodyscyplinarny zespół specjalistów. Plan leczenia powinien być opracowany indywidualnie dla każdego pacjenta podczas konsylium. W zależności od dodatkowych czynników ryzyka może być wskazana przedoperacyjna radioterapia lub chemioradioterapia. W niektórych przypadkach nie ma konieczności stosowania leczenia przed operacją i wystarcza sama resekcja. Przeprowadza się zabieg całkowitej resekcji mezorektum polegający na usunięciu całej odbytnicy, jak również regionalnych węzłów chłonnych znajdujących się w krezce odbytnicy (mezorektum). Jeżeli guz położony jest bardzo nisko, czasami zabieg wymaga usunięcia odbytu wraz z odbytnicą – taki zabieg nazywa się resekcją brzuszno-krzyżowa odbytnicy. Wymagana jest wtedy kolostomia. Radioterapia może być przeprowadzona w ciągu tygodnia – podaje się 25 Gy (grejów) – 5 frakcji (dni) po 5 grejów. Po jej zakończeniu kolejnym etapem może być bezpośrednio operacja lub podanie chemioterapii przez okres ok. 3 miesięcy (od 4 do 6 cykli). Drugim schematemjest zastosowaniejednoczasowej radiochemioterapii przez okres 5 tygodni z chemioterapią obejmującą– 5 Fluorouracyl lub capecytabinę. Po jej zakończeniu kolejnym etapem może być operacja przeprowadzona po 6-8 tygodniach lub poprzedzona chemioterapią prowadzoną przez okres około 3 miesięcy (od 4 do 6 cykli).
.
Stadium IIIZwińRozwiń
Wybierz rodzaj raka:
W tym stadium nowotwór rozprzestrzenił się do regionalnych węzłów chłonnych. Ponieważ doszło do rozprzestrzenienia się nowotworu poza jelito, leczenie obejmuje nie tylko zabieg chirurgiczny w celu usunięcia całej tkanki nowotworowej, ale także chemioterapię adjuwantową. Należy pamiętać, że ostateczne zaawansowanie choroby określane jest na podstawie badania usuniętej tkanki guza i okolicznych węzłów chłonnych, w związku z tym plan leczenia może się zmienić po operacji.
Chemioterapia polega na zastosowaniu chemioterapii dwulekowej. Może to być skojarzenie dożylnie podawanej oxaliplytyny i 5 Fluorouracylu. Taki schemat określa się nazwą FOLFOX. Można też zaproponować skojarzenie oxaliplatyny z doustnym lekiem – capecytabiną – schemat taki określa się nazwą XELOX lub CAPOX. Chemioterapia w zależności od stopnia ryzyka nawrotu może trwać od 3 do 6 miesięcy. W przypadku osób po 70 roku życia leczenie skojarzone stosowane jest z dużą ostrożnością i można rozważyć zastosowanie pojedynczego leku w postaci dożylnej – 5 Fluorouracyl lub w postaci doustnej – capecytabina.
.
W przypadku raka odbytnicy zasadnicze znaczenie dla określenia zasięgu guza przed rozpoczęciem leczenia ma badanie MRI miednicy. W planowanie leczenia zaangażowany jest wielodyscyplinarny zespół specjalistów. Plan leczenia powinien być opracowany indywidualnie dla każdego pacjenta. Plan taki opracowywany jest podczas konsylium. W większości przypadków w tym stopniu zaawansowania zalecana będzie przedoperacyjna radioterapia lub chemioradioterapia. Radioterapia może być przeprowadzona w ciągu tygodnia – podaje się 25 Gy (grejów) – 5 frakcji (dni) po 5 grejów. Po jej zakończeniu kolejnym etapem może być bezpośrednio operacja lub podanie chemioterapii przez okres ok. 3 miesięcy od 4 do 6 cykli. Drugim schematem jest zastowanie jednoczasowej radiochemioterapii przez okres 5 tygodni z chemioterapią obejmującą– 5 Fluorouracyl lub capecytabinę. Po jej zakończeniu kolejnym etapem może być operacja przeprowadzona po 6-8 tygodniach lub poprzedzona chemioterapią przez okres ok. 3 miesięcy od 4 do 6 cykli. Operacja usunięcia guza odbytnicy polega na całkowitej resekcji mezorektum wraz z regionalnymi węzłami chłonnymi znajdujących się w krezce odbytnicy (mezorektum).Jeżeli guz położony jest bardzo nisko czasami zabieg wymaga usunięcia odbytu wraz z odbytnicą – taki zabieg nazywa się resekcją brzuszno-krzyżowa odbytnicy. Wymagana jest wtedy kolostomia.
Stadium IVZwińRozwiń
W tym stopniu doszło do do rozprzestrzenienia się nowotworu do odległych narządów czyli powstania przerzutów. Leczenie na tym etapie ma najczęściej charakter przewlekły, a jego podstawowym elementem jest zastosowanie chemioterapii w połączeniu z celowaną terapią biologicznąbądź u wyselekcjonowanych chorych leczenia immunologicznego – wszystkie te metody określa się ogólnie terminem leczenia systemowego.
Przed opracowaniem planu leczenia konieczne będzie wykonanie badań molekularnych z pobranej tkanki nowotworowej. Przed podaniem dożylnej terapii systemowej zalecane będzie założenie portu naczyniowego. Jest to mały zbiorniczek z cewnikiem założonym do dużej żyły zaszyty pod skórą w okolicy podobojczykowej.
Plan leczenia powinien być opracowany indywidualnie dla każdego pacjenta podczas konsylium. Będzie on zależał od kilku czynników: badań molekularnych, oceny operacyjności przerzutów, stanu pacjenta, wydolności jego narządów (wątroby, nerek), chorób współistniejących i preferencji chorego.
Podstawą jest ocena badań molekularnych – oceniamy mutacje genu RAS, BRAF oraz niestabilność mikrosatelitarną – decyduje to o możliwości zastosowania bądź nie terapii celowanej i leczenia immunologicznego. Drugim najważniejszym czynnikiem jest określenie czy choroba rozprzestrzeniła się tylko w ograniczonym zakresie – dała kilka przerzutów ograniczonych do jednego narządu (np. wątroby czy płuc) – tzw. choroba oligometastatyczna. Umożliwia to określenie lekarzom czy mamy do czynienia z chorobą operacyjną – możliwe usunięcie guza i przerzutów, potencjalnie operacyjną – usunięcie chirurgiczne po zmniejszeniu się rozmiarów przerzutów z udziałem chemioterapii bądź też chorobą nieoperacyjną.
Jeżeli mamy do czynienia z chorobą nieoperacyjną leczenie systemowe w IV stadium zaawansowania polega na zaplanowanym doborze różnych leków, aby utrzymać jak najdłużej chorobę nowotworową pod kontrolą. W przypadku oporności na leczenie (określane terminem progresji) – choroba przestaje reagować na stosowane leki – zmienia się schemat terapii – tzw. linię (rzut) leczenia. Medycyna nieustannie stara się ulepszać leczenie pacjentów, w związku z tym może się zmieniać optymalny schemat leczenia, jak również liczba dostępnych linii (rzutów) terapii. W przypadku kiedy stan ogólny chorego na to pozwala, po progresji można zastosować leczenie drugiego i trzeciego rzutu.
Warto wiedzieć
Możliwości leczenia raka jelita grubego znacznie się rozwinęły. Teraz, w ramach programu lekowego onkolodzy mają możliwość wdrożenia czterech linii leczenia, co jeszcze kilka lat temu nie było możliwe. Pamiętaj, że nowoczesne leczenie oznacza też elastycznie podejście do schematu terapii.
Najczęstsze schematy leczenia:
Chemioterapia 1 linii (rzutu)
FOLFOX – skojarzenie dożylnie podawanej oxaliplatyny z 46 godzinnym wlewem 5 Fluorouracylu powtarzanymi co 2 tygodnie. Pacjent na czas wlewu nie musi pozostawać w szpitalu. Istnieje możliwość otrzymywania w takim schemacie leku, przebywając w domu dzięki zastosowaniu infuzora – małej plastikowej buteleczki w której umieszcza się lek podawany w stałej prędkości przez cewnik (rurkę) podłączony do portu naczyniowego. Infuzor może być noszony w kieszeni lub specjalnej saszetce, nie utrudniając normalnego funkcjonowania. Po 46 godzinach pacjent przyjedża na wizytę celem odłączenia infuzora.
XELOX (CAPOX) – skojarzenie dożylnie podawanej oxaliplatyny z doustnym lekiem capecytabiną. Tabletki przyjmuje się w domu 2 razy dziennie przez pierwsze 2 tygodnie. Schemat powtarzany jest co 3 tygodnie.
FOLFIRI (CLF1) – skojarzenie dożylnie podawanego Irynotekanu z 46 godzinnym wlewem 5 Fluorouracylu powtarzanym co 2 tygodnie. Pacjent na czas wlewu nie musi pozostawać w szpitalu. Istnieje możliwość otrzymywania w takim schemacie leku, przebywając w domu dzięki zastosowaniu infuzora – małej plastikowej buteleczki w której umieszcza się lek podawany w stałej prędkości przez cewnik (rurkę) podłączony do portu naczyniowego. Infuzor może być noszony w kieszeni lub specjalnej saszetce, nie utrudniając normalnego funkcjonowania. Po 46 godzinach pacjent przyjedzą na wizytę celem odłączenia infuzora
XELIRI – skojarzenie dożylnie podawanego Irynotekanu z doustnym lekiem capecytabiną. Tabletki przyjmuje się w domu 2 razy dziennie przez pierwsze 2 tygodnie. Schemat powtarzany jest co 3 tygodnie.
stosowanie pojedynczego leku w postaci dożylnej – 5 Fluorouracyl – zazwyczaj wlew 46 godzinny powtarzany co 2 tygodnie lub jego odpowiednik w postaci doustnej – capecytabina. Tabletki przyjmowane są w domu 2 razy dziennie przez pierwsze 2 tygodnie. Schemat powtarzany jest co 3 tygodnie.
FOLFOXIRI – stosowanie skojarzenia 3 leków (5-Fluorouracylu w 46 godzinnym wlewie oraz dożylne podanie oksaliplatyny i irynotekanu) powtarzanymi co 2 tygodnie. Schemat ten stosowany jest niezwykle rzadko z uwagi na dużą toksyczność. Rozważany jest przede wszystkim u osób młodszych, bez dodatkowych chorób towarzyszących, u których celem jest zmniejszenie się przerzutów, aby umożliwić przeprowadzenie operacji (choroba potencjalnie resekcyjna)
Triflurydyna/tipiracil (Lonsurf) – jest chemioterapeutykiem wykorzystywanym w późniejszych liniach leczenia. Wykazuje aktywność po uprzednim niepowodzeniu 5-Fluorouracylu, capecytabiny, oksaliplatyny, irynotekanu oraz leków biologicznych.
Chemioterapia kolejnych linii (rzutów)
Wybór chemioterapii 2 i kolejnego rzutu zależy od schematu podawanego w pierwszym rzucie. Stosowane są te leki, które nie zostały wykorzystane wcześniej.
Leki celowane (terapie biologiczne)
Bewacyzumab – lek podawany dożylnie w krótkiej kroplówce. Należy do grupy tzw. leków antyangiogennych – hamuje tworzenie nowych naczyń krwionośnych w nowotworze, upośledzając jego rozrost. Nie jest stosowany jako samodzielne leczenie: dodaje się go do chemioterapii, o ile nie ma do tego przeciwskazań. Lek ten upośledza gojenie ran, zwiększa ryzyko krwotoków, powikłań kardiologicznych. Nie stosuje się go u osób z niewygojonymi ranami, czynnym krwawieniem. Należy zachować szczególną ostrożność u osób starszych z problemami kardiologicznymi.
Aflibercept – lek podawany dożylnie w krótkiej kroplówce. Należy do grupy tzw. leków antyangiogennych – hamuje tworzenie nowych naczyń krwionośnych w nowotworze, upośledzając jego rozrost. Nie jest stosowany jako samodzielne leczenie: dodaje się go do chemioterapii w skojarzeniu ze schematem FOLFIRI, o ile nie ma do tego przeciwskazań. Lek ten upośledza gojenie ran, zwiększa ryzyko krwotoków, powikłań kardiologicznych. Nie stosuje się go u osób z niewygojonymi ranami, czynnym krwawieniem. Należy zachować szczególną ostrożność u osób starszych z problemami kardiologicznymi.
Cetuksimab lub Panitumumab – leki celowane podawane w dożylnej kroplówce tylko u wyselekcjonowanych chorych na podstawie wyniku badania molekularnego. Mogą być skuteczne tylko wtedy, kiedy nie stwierdza się mutacji w genach RAS i BRAF. Taka sytuacja występuje u ok. 50% pacjentów z przerzutami raka jelita grubego. Nie jest jasne, czy wymienione leki są skuteczne, jeśli guz pierwotny jest zlokalizowany po stronie prawej. Leki te stosuje się najczęściej w skojarzeniu z chemioterapią w pierwszej linii. Jeżeli nie zostały wcześniej wykorzystane, można je też zastosować jako samodzielne leczenie w trzecim rzucie terapii.
Skojarzenie Encorafenibu z Cetuximabem – kombinacja tych leków celowanych może być zastosowana w przypadku stwierdzenia mutacji BRAF w tkance nowotworowej u pacjentów po wcześniejszym niepowodzeniu chemioterapii. Na chwilę obecną leczenie to nie jest refundowane.
Regorafenib – lek celowany o wielokierunkowym działaniu, w tym antyangiogennym. Można rozważyć jego zastosowanie po niepowodzeniu wszystkich innych opcji. Jest to doustny lek stosowany w monoterapii. Na chwilę obecną leczenie to nie jest refundowane.
Fruquintinib – lek celowany o wielokierunkowym działaniu, w tym antyangiogennym. Można rozważyć jego zastosowanie po niepowodzeniu wszystkich innych opcji w tym regorafenibu. Jest to doustny lek stosowany w monoterapii. Na chwilę obecną leczenie to nie jest refundowane.
Leczenie immunologiczne
Stosowane w IV stadium zaawansowania raka jelita grubego u pacjentów, u których stwierdzamy niestabilność mikrosatelitarną. Zaburzenie to stwierdzane jest u ok. 5% takiej populacji.
Do leków stosowanych w immunoterapii należy
pembrolizumab. Jego działanie polega na odblokowywaniu układu odpornościowego, by był w stanie zaatakować komórki nowotworowe, hamując ich rozrost. Podawany jest w I linii leczenia w postaci krótkiej kroplówki powtarzanej co 3 tygodnie. Wykazuje działanie tylko u pacjentów ze stwierdzoną niestabilnością mikrosatelitarną. Jego skuteczność jest większa niż działanie chemioterapii.
Inną opcją w leczeniu immunologicznym jest skojarzenie Niwolumabu z Ipilimumabem. Ich działanie również polega na odblokowywaniu układu odpornościowego, by był w stanie zaatakować komórki nowotworowe hamując ich rozrost. Leki te są stosowane u pacjentów po niepowodzeniu co najmniej I linii chemioterapii, u chorych nie poddanych wcześniej innemu leczeniu immunologicznemu. Wykazują działanie tylko u pacjentów ze stwierdzoną niestabilnością mikrosatelitarną.
Badania kliniczne
Gdzie szukać informacji o badaniach klinicznych?
Ważnym elementem leczenia raka jelita grubego jest uczestnictwo w badaniach klinicznych. Stwarza to możliwość dostępu dla pacjenta do nowych innowacyjnych form terapii mogących w przyszłości być nowym standardem postępowania. Zawsze warto zapytać lekarza prowadzącego czy są dostępne badania kliniczne dedykowane do aktualnej sytuacji klinicznej chorego.
Informacje na temat badań klinicznych możesz znaleźć również na stronach:
Nie ma powszechnie przyjętego standardu programu obserwacji po zakończonym leczeniu. Zależnie od stadium zaawansowania Twojej choroby oraz od rodzaju zastosowanego leczenia Twój lekarz zaproponuje Ci program wizyt kontrolnych. W przypadku zlokalizowanego raka okrężnicy i odbytnicy kontrola zwykle obejmuje:
wywiad i badanie przedmiotowe przeprowadzane co 3 do 6 miesięcy przez 3 lata, a następnie co 6 do 12 miesięcy w 4. i 5. roku;
oznaczanie stężenie CEA ( poprzez pobranie krwi żylnej);
kolonoskopię po 1 roku od leczenia, a następnie co 3 do 5 lat;
TK klatki piersiowej i jamy brzusznej co 6 do 12 miesięcy przez pierwsze 3 lata w przypadku pacjentów ze stwierdzonym dużym ryzykiem wznowy (ewentualnie USG z kontrastem zamiast TK jamy brzusznej);
dodatkowe badania laboratoryjne i/lub obrazowe w przypadku pacjentów z konkretnymi objawami budzącymi obawy co do wznowy.
Diagnostyka i leczenie onkologiczne są skomplikowanymi kwestiami, na które składa się wiele czynników. W Twojej głowie może pojawić się wiele pytań, dlatego zachęcamy do zapoznania się z dodatkowymi materiałami:
O raku jelita grubego na stronach Krajowego Rejestru Nowotworów
Na stronie fundacji EuropaColon Polska znajdziesz wiele szczegółowych informacji oraz porad
„O życiu z rakiem i po raku: Praktyczny poradnik dla każdego” pod red. prof. Krystyny de Walden-Gałuszko
