Łatwo poczuć zagubienie w trakcie leczenia, dlatego pozwól, że poprowadzimy Cię przez nie krok po kroku. Ważne, abyś pamiętał/a, że każda choroba jest inna. Znajdziesz tu informacje zgodne z aktualną wiedzą medyczną. Pamiętaj, aby nie porównywać się z innymi pacjentami, ponieważ przebieg leczenia każdej osoby jest inny.
Idealny schemat leczenia pacjenta z nowotworem regionu głowy i szyi wygląda tak:
Szybka diagnoza
Nowotwór we wczesnym stadium zaawansowania
Leczenie małoinwazyjne
Leczenie pojedynczą metodą
Dobra jakość życia po leczeniu
Szybki powrót do życia zawodowego i towarzyskiego
Jakie są typy raków głowy i szyi?
Pod pojęciem raków głowy i szyi rozumie się nabłonkowe nowotwory złośliwe, wywodzące się z górnych dróg oddechowych i pokarmowych. Stanowią one 95% wszystkich rozpoznawanych nowotworów głowy i szyi. Należą do nich:
Rak wargi
Najczęściej to rak płaskonabłonkowy. Na ogół rozwija się powoli, późno tworząc przerzuty do węzłów chłonnych podbródkowych i podżuchwowych. Ponad trzykrotnie częściej chorują na niego mężczyźni. Do rozwoju tego raka przyczyniają się m.in.: palenie tytoniu (w tym również fajek i cygar) oraz ekspozycja na wysokie temperatury i promieniowanie słoneczne.
Rak jamy ustnej
Najczęściej wystepuje na ruchomej części języka i dnie jamy ustnej. Inne lokalizacje to: wyrostek zębodołowy, trójkąt zatrzonowcowy, policzek i podniebienie twarde. Ponad 95 proc. przypadków
stanowią raki płaskonabłonkowe (zwykle średnio lub wysoko zróżnicowane). Raki gruczołowe wywodzące się z małych gruczołów ślinowych występują rzadko.
Przy rakach jamy ustnej zachodzi wysokie ryzyko wystąpienia przerzutów w regionalnych węzłach
chłonnych. Z tego powodu lekarz często podejmuje decyzję o wycięciu lub napromienianie układu chłonnego szyi.
Rak ustnej części gardła
W większości (w 90 proc.) przypadków to rak płaskonabłonkowy (zwykle średnio lub nisko zróżnicowany), rzadko rak gruczołowy z małych gruczołów ślinowych
(najczęściej na podstawie języka) i rak niezróżnicowany typu nosogardłowego w obrębie migdałków, podniebienia miękkiego i tylnej ściany gardła. Do rozwoju tego nowotworu przyczynia się infekcja HPV.
Rak nosowej części gardła
Obejmuje 3 typy: raka rogowaciejącego
(grupa I), nierogowaciejącego (grupa II) i niezróżnicowanego (grupa III). Te z grup II i III, cechują się szybkim wzrostem oraz skłonnością do tworzenia
przerzutów.
Na rozwój tego nowotworu może wpływać zakażenie wirusem Epsteina-Barr.
Rak krtani
To najczęściej występujący nowotwór z grupy raków głowy i szyi. 7-krotnie
częściej diagnozowany u mężczyzn niż u kobiet.
W 95 proc. przypadków to rak płaskonabłonkowy. W obrębie głośni zwykle występują raki wysoko lub średnio zróżnicowane, w górnym piętrze krtani – raki o niskim stopniu zróżnicowania. Raki brodawczakowate i nienabłonkowe występują bardzo rzadko.
Najczęściej raki z tej grupy zlokalizowane są w górnym i środkowym piętrze krtani. Raki głośni mają powolny przebieg i rzadko dają przerzuty do węzłów chłonnych.
Raki górnego piętra krtani rozwijają się szybko i dają wczesne przerzuty do węzłów chłonnych.
Raki podgłośni rozwijają się w umiarkowanym tempie, ale mogą tworzyć przerzuty w węzłach
chłonnych górnego śródpiersia.
Rak krtaniowej części gardła
Tu również najczęściej występującym typem jest rak płaskonabłonkowy zwykle o
średnim lub wysokim stopniu zróżnicowania.
Rak krtaniowej części gardła występuje najczęściej w zachyłku gruszkowatym, rzadziej w okolicy zapierściennej i na tylnej ścianie gardła. Wyróżnia się m.in. wczesnym naciekaniem sąsiednich struktur (głównie krtani) i przerzutami do regionalnych węzłów chłonnych. Przerzuty odległe obserwuje się względnie rzadko.
Rak gruczołów ślinowych
Najczęściej umiejscawia się w przyusznicach (śliniankach przyusznych), a dwukrotnie rzadziej w śliniankach podżuchwowych. Raki o niskim stopniu złośliwości wzrastają powoli, często przez lata i rzadko dają przerzuty do węzłów chłonnych czy odległe.
Raki o wysokim
stopniu złośliwości rozwijają się szybciej. Raki płaskonabłonkowe i niezróżnicowane najczęściej dają przerzuty do węzłów chłonnych. Przerzuty odległe (głównie w płucach) stwierdza się u 10–20 proc. chorych.
Rak jamy nosowej i zatok obocznych nosa
Dzielone również na raki zatoki szczękowej oraz raki jamy nosa i zatoki sitowej.
Najczęstszym typem jest rak płaskonabłonkowy, zwykle o średnim lub wysokim
stopniu zróżnicowania. Mniej niż 30 proc. przypadków stanowią raki gruczołowe.Raki płaskonabłonkowe o niższym stopniu zróżnicowania
występują rzadko. W jamie nosa diagnozuje się również nerwiak węchowy zarodkowy.
Rak zatok obocznych nosa rozwija się głównie miejscowo, ale może naciekać oczodół, jamę nosa, dół skrzydłowo-podniebienny, podstawę czaszki i dół podskroniowy. Rzadko daje przerzuty do narządów odległych.
Pozostałe 5% nowotworów tej grupy to nowotwory nienabłonkowe: czerniaki, chłoniaki, mięsaki, białaczki.
Ważne!
Bardzo ważne jest, aby nowotwory regionu głowy i szyi były rozpoznawane w jak najwcześniejszej fazie rozwoju. Daje to szansę na wyleczenie!
.
Ścieżkę pacjenta przygotowała
Pracuje w Katedrze i Klinice Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu w Wielkopolskim Centrum Onkologii.
Nowotwór dojrzały – do 25 proc. komórek niezróżnicowanych. Cechuje je powolna progresja, zazwyczaj ograniczona do narządu, w którym rak się rozwinął.
Średnio zróżnicowane (G2)ZwińRozwiń
Nowotwór średniodojrzały – 25-50 proc. komórek niezróżnicowanych. Raki te mają względnie powolny wzrost, rzadko dają przerzuty odległe.
Nisko zróżnicowane (G3)ZwińRozwiń
Nowotwór niedojrzały – 50 proc. komórek niezróżnicowanych. Cechuje je szybki wzrost miejscowy wzrost i częste przerzuty odległe.
NiezróżnicowaneZwińRozwiń
Rzadkie, o agresywnym przebiegu klinicznym.
Stopień zróżnicowania opisuje dynamikę rozwojunowotworu złośliwego i wpływa na przebieg choroby oraz podatność na leczenie.
Klasyfikacja TNM
Określa stopień zaawansowania choroby nowotworowej i pomaga w wyborze optymalnego sposobu leczenia. Skrót TNM pochodzi od pierwszych liter angielskich określeń : Tumor – guz, Nodes – węzły chłonne, Metastases – przerzuty odległe. Stopień zaawansowania danego raka głowy i szyi ustalany jest na podstawie wyników badań obrazowych, histopatologicznych, diagnostycznych. Poniżej wyjaśniamy, jakie symbole mogą pojawić się w Twojej dokumentacji medycznej i co oznaczają.
Klasyfikacja TNM raka wargi, jamy ustnej i ustnej części gardła:
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
T4a — warga: guz nacieka warstwę korową kości, nerw zębodołowy dolny, dno jamy ustnej lub skórę twarzy (np. podbródka lub nosa). T4a — jama ustna: guz nacieka warstwę korową kości, głębokie (zewnętrzne) mięśnie języka, zatokę szczękową, skórę twarzy. T4a — ustna część gardła: guz nacieka krtań, głębokie/zewnętrzne mięśnie języka, mięsień skrzydłowy przyśrodkowy, podniebienie twarde lub żuchwę. T4b — rak wargi i jamy ustnej: guz nacieka przestrzeń żwaczy, wyrostki skrzydłowe albo podstawę czaszki i/lub obejmuje tętnicę szyjną wewnętrzną. T4b — rak ustnej części gardła: guz nacieka mięsień skrzydłowy boczny, wyrostki skrzydłowe, boczną ścianę nosowej części gardła lub podstawę czaszki bądź obejmuje tętnicę szyjną.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N2a — przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po stronie guza, osiągający w największym wymiarze więcej niż 3, ale mniej niż 6 cm.
N2b — przerzuty w wielu węzłach chłonnych po stronie guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm
N2c — przerzuty obustronnie lub do węzła/węzłów chłonnych po stronie przeciwnej do guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm.
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Klasyfikacja TNM raka nosowej części gardła
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N3a — średnica przerzutów większa niż 6 cm
N3b — zajęcie dołu nadobojczykowego
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Klasyfikacja TNM raka krtaniowej części gardła
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N2a — przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po stronie guza, osiągający w największym wymiarze więcej niż 3, ale mniej niż 6 cm.
N2b — przerzuty w wielu węzłach chłonnych po stronie guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm
N2c — przerzuty obustronnie lub do węzła/węzłów chłonnych po stronie przeciwnej do guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm.
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Klasyfikacja TNM raka krtani – górne piętro
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N2a — przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po stronie guza, osiągający w największym wymiarze więcej niż 3, ale mniej niż 6 cm.
N2b — przerzuty w wielu węzłach chłonnych po stronie guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm
N2c — przerzuty obustronnie lub do węzła/węzłów chłonnych po stronie przeciwnej do guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm.
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Klasyfikacja TNM raka krtani – głośnia
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N2a — przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po stronie guza, osiągający w największym wymiarze więcej niż 3, ale mniej niż 6 cm.
N2b — przerzuty w wielu węzłach chłonnych po stronie guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm
N2c — przerzuty obustronnie lub do węzła/węzłów chłonnych po stronie przeciwnej do guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm.
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Klasyfikacja TNM raka krtani – podgłośnia
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N2a — przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po stronie guza, osiągający w największym wymiarze więcej niż 3, ale mniej niż 6 cm.
N2b — przerzuty w wielu węzłach chłonnych po stronie guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm
N2c — przerzuty obustronnie lub do węzła/węzłów chłonnych po stronie przeciwnej do guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm.
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Klasyfikacja TNM raka zatoki szczękowej
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N2a — przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po stronie guza, osiągający w największym wymiarze więcej niż 3, ale mniej niż 6 cm.
N2b — przerzuty w wielu węzłach chłonnych po stronie guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm
N2c — przerzuty obustronnie lub do węzła/węzłów chłonnych po stronie przeciwnej do guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm.
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Klasyfikacja TNM raka jamy nosowej i zatok sitowych
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N2a — przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po stronie guza, osiągający w największym wymiarze więcej niż 3, ale mniej niż 6 cm.
N2b — przerzuty w wielu węzłach chłonnych po stronie guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm
N2c — przerzuty obustronnie lub do węzła/węzłów chłonnych po stronie przeciwnej do guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm.
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Klasyfikacja TNM raka dużych gruczołów ślinowych
T (ang. tumor – guz)ZwińRozwiń
Czterostopniowa skala (1-4) określa stopień rozrostu guza i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień, tym rak jest bardziej zaawansowany.
N (ang. nodes – regionalne węzłu chłonne)ZwińRozwiń
Skala od 0-3. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka do regionalnych węzłów chłonnych, czyli tych najbliżej położonych.
N2a — przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po stronie guza, osiągający w największym wymiarze więcej niż 3, ale mniej niż 6 cm.
N2b — przerzuty w wielu węzłach chłonnych po stronie guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm
N2c — przerzuty obustronnie lub do węzła/węzłów chłonnych po stronie przeciwnej do guza, z których żaden nie osiąga w największym wymiarze więcej niż 6 cm.
M (ang. metastases – przerzuty)ZwińRozwiń
Oznacza obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa.
Jak oceniamy stopnie zaawansowania nowotworów głowy i szyi?
Stopnie zaawansowania raka znajdującego się na głowie lub szyi:ZwińRozwiń
Stopień I
Nowotwory w najwcześniejszej fazie rozwoju , czyli te z oznaczeniami T1, N0, M0, a w przypadku guzów guzów nosowej części gardła – T1, N0, M0. Przeżycie 5-letnie osiąga od 82 do 100 proc. leczonych pacjentów.
Stopień II
Nowotwory w początkowej fazie rozwoju, czyli te z oznaczeniami T2, N0, M0, a w przypadku guzów nosowej części gardła – T2a, N0, M0 oraz T1, N1, M0; T2a, N1, M0;
T2b, N0, M0; T2b, N1,M0
Przeżycie 5-letnie osiąga od 72 do 90% leczonych pacjentów.
Pięcioletnie przeżycie jest udziałem od 25 do 50 proc. leczonych chorych.
Stopień IV
Nowotwory bardzo zaawansowane, o oznaczeniach:
T4a, N0, M0;
T4 a, N1, M0;
T1, N2, M0;
T2, N2, M0;
T3, N2, M0;
T4a,N2, M0;
T4b, każde N, M0;
każde T, N3, M0;
każde T, każde N, M1,
a w przypadku guzów osowej części gardła:
T4, N0, M0
T4, N1, M0
T4, N2, M0
każde T, M3, N0
każde T, każde N, M1
Przeżycie 5-letnie w tym stopniu zaawansowania osiąga 25 proc. leczonych chorych.
Niestety w Polsce nowotwory głowy i szyi najczęściej diagnozowane w III i IV stadium zaawansowania.
Jakie są metody leczenia raków głowy i szyi?
Standardowe metody leczenia chorych na nowotwory regionu głowy i szyi to chirurgia (czyli operacja) iradioterapia. W każdym przypadku kwalifikacja do leczenia jest ustalana na konsylium interdyscyplinarnym. Wybór metody leczenia u każdego pacjenta jest ustalany indywidualnie, zależnie od jego stanu ogólnego, stopnia zaawansowania choroby oraz typu histologicznego nowotworu.
Mogą Ci zostać zaproponowane następujące metody leczenia:
Leczenie chirurgiczneZwińRozwiń
Wybór oraz zastosowanie różnych technik i metod operacyjnych w tym obszarze zależy od wielu czynników takich jak:
rozległość i lokalizacja nacieku oraz sąsiedztwo struktur krytycznych (tętnice, nerwy, OUN itp.)
typ histologiczny nowotworu
Stosowane metody to:
Techniki endoskopowe
Należą do technik minimalnie inwazyjnych. Dają możliwość maksymalnego zaoszczędzania narządowego przy jednoczesnym zachowaniu zdrowych marginesów chirurgicznych oraz zachowania funkcji i czynności fizjologicznych narządu. Wykorzystują endoskopy oparte na włóknach optycznych lub giętkich zwanych fiberoskopami. Umożliwiają one na dobrą wizualizację zmiany oraz usunięcie guzów zlokalizowanych w obrębie takich struktur jak jama nosowa i zatoki przynosowe, część nosowa gardła, krtań oraz gardło dolne.
Bardziej zaawansowane technologie
Technologie z neuronawigacją i obrazowaniem w projekcji trójwymiarowej 3D zapewniają szerszy dostęp operacyjny np. w obrębie podstawy czaszki.
Chirurgia laserowa
Jest rewolucją w leczeniu np. raka krtani w stopniu zaawansowania T1-T2. Dostęp do zmiany następuje wówczas przez jamę ustną. Zastosowanie tej metody pozwala zachować funkcję narządu (czyli funkcję głosową) oraz radykalne usunąć nowotwór i doprowadzić do pełnego wyleczenia chorego.
Chirurgia robotowa system Da Vici Xi
Metoda ta umożliwia wizualizację i usunięcie guzów w trudno dostępnych do tej pory lokalizacjach lub tych wymagających bardziej rozległego zabiegu. Stosuje się ją w następujących lokalizacjach:
– gardło środkowe – zmiany o zaawansowaniu T1 i T2 (guz migdałka i nasady języka).
Dwuletnie przeżycie wolne od choroby osiąga 92.5 proc pacjentów, u których zastosowano tę metodę;
– gardło dolne (guz zachyłka gruszkowatego, boczna ściana gardła). W wyniku zastosowania tej metody następuje poprawa funkcji połykania w porównaniu do chirurgii konwencjonalnej;
– okolica nadgłośniowa krtani
Niezwykle ważne w leczeniu nowotworów głowy i szyi jest zachowanie funkcji narządu oraz wygląd estetyczny. Leczenie chirurgiczne guzów ślinianki przyusznej i podżuchwowej oraz guzów tarczycy w obecnych czasach jest przeprowadzane z wykorzystywaniem monitoringu czynności nerwów (twarzowego i krtaniowych wstecznych). Pozwala to na zachowanie prawidłowej mimiki twarzy związanej z funkcją nerwu twarzowego oraz prawidłowej funkcji krtani podczas operacji tarczycy (co oznacza brak chrypki i duszności).
Optymalnie leczenie operacyjne powinno być prowadzone przez zespoły różnych specjalistów, zapewniające obok onkologicznie prawidłowego usunięcia guza również możliwość odtworzenia ubytków tkanek.
Do leczenia operacyjnego w pierwszej kolejności kwalifikowani są pacjenci z guzami w stopniu zaawansowania T1 – T2. Na tym etapie istnieje możliwość zastosowania nowoczesnych technik chirurgii małoinwazyjnej. Leczenie nowotworów na tym etapie zawansowania daje dobre efekty pod wieloma względami. Pobyt chorego w szpitalu jest krótki, proces gojenia jest szybki, zakres resekcji nie zostawia ubytków w zakresie tak ważnych funkcji fizjologicznych jak mowa, oddychanie czy przyjmowanie posiłków. To brak defektów kosmetycznych w zakresie twarzy, szybki powrót chorego do rodziny, życia w społeczeństwie i czynności zawodowych.
Nowotwory regionu głowy i szyi w stopniu zaawansowania T3 i T4 kwalifikujące się do leczenia chirurgicznego wymagają czasami jednoczasowej rekonstrukcji ubytku tkankowego w celu przywrócenia funkcjonalności narządu. Chory do takiego zabiegu jest odpowiednio przygotowywany poprzez tzw. proces prehabilitacji. Pacjent powinien zostać poinformowany o każdym etapie leczenia, w tym przygotowaniu do zabiegu i sytuacji po nim (m.in. o tym, jak będzie przebiegał proces przyjmowania pokarmów, sposób mówienia, tor oddychania oraz jak będzie wyglądał po rekonstrukcji ubytku np. policzka, języka itp.) Takie informacje przekazuje lekarz, neurologopeda, fizjoterapeuta, pielęgniarka oraz psycholog. W przypadku nowotworów w dużym stopniu zaawansowania leczenie chirurgiczne niejednokrotnie ma charakter ratujący np. w przypadku rozległych raków krtani z naciekiem chrząstek lub po niepowodzeniach po radioterapii/radiochemioterapii. Wówczas całkowite usunięcie narządu krtani jest metodą lecenia z wyboru.
Leczenie radioterapiąZwińRozwiń
Alternatywną i równoważną dla chirurgii metodą leczenia jest radioterapia radykalna czyli naświetlanie guza energią promienistą.
Radioterapia powinna być realizowana przy użyciu nowoczesnych technologii, takich jak napromienianie 3D konformalne (napromienianie, w którym kształt napromienianego pola jest precyzyjnie dostosowany do kształtu guza za pomocą trójwymiarowego planowania leczenia na podstawie badań obrazowych) czy też napromienianie o modulowanej intensywności wiązki promieni (IMRT), które zapewnia optymalną na chwilę obecną ochronę prawidłowych tkanek.
Chirurgia i radioterapia często są wykorzystywane łącznie w ramach leczenia skojarzonego. Najczęściej zwykłą kolejność stanowi napromienianie uzupełniające zabieg operacyjny.
Chemioterapia i leczenie systemoweZwińRozwiń
Może być stosowana w dwojaki sposób. W ramach leczenia z zamiarem wyleczenia chemioterapia jest kojarzona z napromienianiem (najczęściej z jednoczesnym użyciem leku o nazwie cisplatyna), zaś w przypadkach zaawansowanych – z zamysłem zwiększenia prawdopodobieństwa wyleczalności miejscowej oraz jako inna możliwość zapobiegająca okaleczającym zabiegom chirurgicznym.
W badaniach jednoznacznie wykazano, że w takiej sytuacji jednoczesna chemioradioterapia jest skuteczniejsza od wyłącznego napromieniania, choć kosztem ryzyka nasilonych działań niepożądanych. Jednak ta możliwość jest wskazana jedynie dla chorych w dobrym stanie ogólnym i bez dodatkowych chorób.
Inną możliwość leczenia skojarzonego stanowi dodanie wstępnej chemioterapii przed jednoczesną chemioradioterapią, co jest ważne przede wszystkim w przypadkach masywnych przerzutów do węzłów chłonnych szyi. Chemioterapia może być także samodzielnym leczeniem łagodzącym objawy u chorych z nieoperacyjnymi nawrotami lub przerzutami odległymi. Standardowy schemat chemioterapii składa się z 2 leków niszczących komórki raka: cisplatyny i 5-fluorouracylu. U chorych w gorszym stanie ogólnym można rozważyć leczenie innym lekiem – metotreksatem. W ciągu ostatnich lat wprowadzono także do leczenia nowe leki uszkadzające bezpośrednio komórki raka. Pierwszy z tych leków – cetuksymab – stosuje się jednocześnie z radioterapią lub łącznie z chemioterapią w razie nawrotu choroby lub przerzutów odległych.
ImmunoterapiaZwińRozwiń
Skuteczna w terapii chorych na raka regionu głowy i szyi w stadium rozsiewu (np. rak jamy ustnej, gardła, krtani).
Immunoterapia nowotworów głowy i szyi w postaci cząsteczek niwolumab jest refundowana w ramach programu lekowego. Działanie tej metody polega na wykorzystaniu uniwersalnego mechanizmu odblokowania zablokowanego przez raka układu odpornościowego. Zaczyna on z powrotem widzieć i zwalczać komórki nowotworowe.
Jak informuje New England Journal of Medicine – działająca na układ odpornościowy cząsteczka immunokompetentna niwolumab ponad dwukrotnie wydłuża okres przeżycia pacjentów z zaawansowanymi nowotworami głowy i szyi. Immunoterapia powoduje mniej skutków ubocznych niż chemioterapia. Korzyści z leczenia immunologicznego są szczególnie widoczne u pacjentów z dodatnim wynikiem testów na obecność wirusa HPV.
Leczenie celowaneZwińRozwiń
To terapia nakierowana na konkretne zaburzenie molekularne. Polega na znalezieniu tzw. celu molekularnego, czyli cechy lub procesu w nowotworze, który można zahamować lub zaktywować, aby zniszczyć lub ograniczyć rozwój komórek nowotworowych.
Ważne!
Leczenie systemowe nowotworów głowy i szyi odbywa się w ramach programu lekowego: programu B.52. dla pacjentów z płaskonabłonkowym rakiem narządów głowy i szyi.
Niezbędnym elementem opieki nad chorymi na nowotwory są badania kontrolne po zakończeniu leczenia onkologicznego. U pacjentów po radykalnym leczeniu badania te mają na celu wykrycie wczesnej wznowy nowotworu. Kontrola chorych po leczeniu to również rozpoznawanie i leczenie wczesnych oraz późnych powikłań np. odczynów popromiennych, niegojących się ran, zaburzeń mowy, połykania, oddychania, zaburzeń słuchu i wzroku.
Ważna jest również opieka psychologiczna, wsparcie emocjonalne, profesjonalna opieka fizjoterapeuty, pomoc w powrocie do aktywności zawodowej, społecznej oraz rodzinnej.
Badania kontrolne
Po zakończeniu leczenia ważne są badania kontrolne, czyli badanie przedmiotowe z dokładną oceną kliniczną okolicy po wyleczonym nowotworze, uzupełnionebadaniem ultrasonograficznym szyi i badaniem RTG, TK lub MR pod kątem potencjalnej wznowy regionalnej lub przerzutów odległych. Pacjenci są objęci specjalistyczną opieką przeważnie w tym samym ośrodku, gdzie prowadzono leczenie.
Badania kontrolne są przeprowadzane na początku co 1–2 miesiące przez pierwsze pół roku. Następnie co 2–3 miesiące przez następne pół roku, w dalszej kolejności co 3–4 miesiące, a od 2. roku co 4–6 miesięcy. Po 5 latach od przebytego leczenia badanie kontrolne przeprowadza się co 12 miesięcy. W związku z dużą różnorodnością anatomiczno-kliniczną nowotworów w regionie głowy i szyi postępowanie powinno być dostosowywane do indywidualnej sytuacji pacjenta.
Badania kliniczne
Gdzie szukać informacji o badaniach klinicznych?
W tej chwili nie ma jednego miejsca zbierającego tego typu informacje. Można ich szukać na stronach internetowych poszczególnych ośrodków. W zakładkach “badania kliniczne” dużych ośrodków leczących można znaleźć informacje, jakie badania są aktualnie realizowane w danej instytucji. Należy pytać o takie informacje także bezpośrednio w swoim ośrodku leczącym.
Informacje na temat badań klinicznych możesz znaleźć również na stronach:
https://abm.gov.pl/ (badania kliniczne finansowane przez Agencję Badań Medycznych)
Twoje zdanie na temat Centrum Kryzysowego jest dla nas ważne!
Twoja opinia pomoże nam przy tworzeniu treści na Centrum Kryzysowym i rozwijaniu portalu – wyrazisz ją, wypełniając naszą ankietę (kliknij tutaj). Jeśli jesteś zadowolony/zadowolona z korzystania z naszej strony, prosimy: poleć Centrum Kryzysowe dalej!
Diagnostyka i leczenie są skomplikowanymi kwestiami, na które składa się wiele czynników. W Twojej głowie może pojawić się wiele pytań, dlatego zachęcamy do zapoznania się z dodatkowymi materiałami:
Tu pobierzesz poradnik o nowotworach głowy i szyi „Rób to z głową”, wydany przez stowarzyszenie PARS
Webinar dla pacjentów z rakiem głowy i szyi z udziałem prof. Wojciecha Golusińskiego
Sesja pytań i odpowiedzi z udziałem prof. Wojciecha Golusińskiego i Idy Latkowskiej, pacjentki z doświadczeniem nowotworu krtani
Strona Polskiego Towarzystwa Nowotworów Głowy i Szyi
Informacje o rakach głowy i szyi, badaniach profilaktycznych, historie pacjentów, materiały informacyjne i edukacyjne
Informacje o Ogólnopolskim Programie Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi
Film z cyklu „Medycyna i ty” o nowotworach głowy i szyi
„O życiu z rakiem i po raku: Praktyczny poradnik dla każdego” pod red. prof. Krystyny de Walden-Gałuszko