Masz pytania?

Podstawy

• Co jeść w trakcie leczenia?

  Przeglądając różne publikacje naukowe i popularnonaukowe możemy przeczytać, że leczenie nowotworów wiąże się z różnym postępowaniem leczniczym: zabiegami chirurgicznymi, szeroko pojętą radioterapią, chemioterapią, hormonoterapią i innymi celowanymi metodami terapeutycznymi. Na szczęście obserwujemy również trend, który wskazuje iż niezwykle ważnym elementem leczenia jest również interwencja żywieniowa.
  Poprzez interwencje żywieniową mamy nie tylko na myśli zapobieganiu niedożywieniu (co jest niezwykle ważne w trakcie terapii), ale również wspieranie organizmu na różnych etapach leczenia poprzez np. zmianę konsystencji diety czy też dobór odpowiednich składników odżywczych, które nie będą obciążać organizmu i wspierać rekonwalescencje. Zatem co jeść w trakcie leczenia? Oczywiście pamiętajmy, że jest to kwestia bardzo indywidualna ponieważ każdy z nas jest inną osobą, posiada inną historie medyczną, choroby współistniejące oraz wdrożone leczenie. Dlatego też w poniższej części artykułu przedstawimy ogólne informacje (ale mamy nadzieje, że również praktyczne) ponieważ stosowanie diet specjalistycznych wymaga konsultacji z lekarzem prowadzącym lub dietetykiem – specjalistą ds, żywienia.

• Czy istnieje jakaś specjalna dieta podczas leczenia onkologicznego?

  Występowanie dolegliwości związanych z przewodem pokarmowym podczas radioterapii związane jest z miejscem napromieniowania oraz dawką. Problemy mogą powstawać oraz zanikać stopniowo w trakcie trwania leczenia i po jego zakończeniu. Pomimo, że występowanie różnego rodzaju objawów w trakcie radioterapii jest typowe, ważne jest to aby pamiętać o powiadomieniu lekarza, ponieważ lekceważenie oraz zaniedbanie może prowadzić do wielu komplikacji, a okazuje się, że włączenie farmakoterapii, krótkiej przerwy w naświetlaniu czy diety może spowodować poprawę samopoczucia i jakości życia. Najczęstsze dolegliwości zgłaszane przez pacjentów to: nudności, wymioty, bóle brzucha, luźne stolce lub parcie na odbyt (szczególnie kiedy naświetlane są dolne partie ciała) czy podrażnienia śluzówek jamy ustnej i przełyku kiedy naświetlane są górne obszary.
  Podczas stosowanie chemioterapii mogą występować lub nasilać się (choć nie zawsze) nieco inne objawy takie jak jadłowstręt, uporczywe wymioty i nudności czy długotrwałe biegunki lub zaparci oraz nasilone uczucie słabości. Podobnie jak w przypadku występowania skutków ubocznych we wcześniejszej metodzie leczenia te również należy zgłaszać lekarzowi ponieważ przedłużający się jadłowstręt (a co za tym idzie utrata masy ciała) czy uporczywe wymioty i mdłości należy w wielu przypadkach opanować farmakologicznie.
  Chorzy poddawani rozległym zabiegom operacyjnym czy hospitalizowani z powodu ciężkich powikłań chirurgicznych powinni być poddani stałej opiece żywieniowej ponieważ ze względu na stan fizjologiczny organizmu (podwyższony poziom przemiany materii oraz zwiększone zapotrzebowanie na białko związane z procesami gojenia) – może bardzo szybko dojść do niedożywienia i jego powikłań, które są szczególnie niebezpieczne podczas leczenia onkologicznego. U pacjentów leczonych chirurgicznie wczesne włączenie żywienia doustnego jest jednym z najważniejszych elementów współczesnej opieki około operacyjnej (szczególnie w grupie pacjentów nowotworowych). Wprowadzanie żywienia doustnego powinno odbywać się bardzo indywidualnie (w zależności od stanu chorego, miejsca zabiegu chirurgicznego, itp.), ale zaleca się aby wprowadzić je jeszcze w dobie zabiegu. Już kilka godzin po operacji pacjent może przyjmować klarowne płyny rozpoczynając od niewielkich łyków – jeśli organizm zareaguje dobrze można wprowadzić lekki posiłek np. wieczorem jeśli operacja odbywała się w godzinach porannych. Podczas gdy pacjent dobrze czuł się po posiłku, włączamy dietę lekkostrawną ze szczególnym naciskiem na pełnowartościowe białko aby przyspieszyć gojenie się ran pooperacyjnych. Należy pamiętać, że włączenie żywienia jest kwestią bardzo indywidualną (inaczej będzie wyglądała po operacji w trakcie leczenia piersi, a inaczej w operacji związanej z wątrobą czy drogami żółciowymi) i decyzje o momencie włączenia żywienia podejmuje lekarz i należy ściśle przestrzegać jego zaleceń ponieważ w niektórych przypadkach niezbędne będzie włączenia leczenia żywieniowego (np. pozajelitowego).
  Wspólnym mianownikiem trzech wymienionych metod leczenia (które równie często występują po sobie lub są stosowane w trybie skojarzonym) jest dieta lekkostrawna, dlatego też wymieniamy jej założenia poniżej z odpowiednim komentarzem dotyczącym poszczególnego leczenia:
  Zalecenia żywieniowe – ze względu na wsparcie organizmu zaleca się dietę lekkostrawną (szczególnie w czasie nasilenia objawów). Do głównych założeń diety lekkostrawnej należy:
  • stosowanie 4 do 6 posiłków w mniejszych porcjach, czasem po zabiegach chirurgicznych nawet do 8 mniejszych porcji (może nawet zostać zlecona chwilowo dieta miksowana);
  • unikanie produktów ciężkostrawnych, czyli stawiamy na pokarmy gotowane, gotowane na parze, duszone czy w późniejszych dniach, w mniejszych ilościach pieczone w piekarniku pod przykryciem (aby unikać „przypiekania”);
  • wyeliminowanie produktów wzdymających takiech jak: nasiona roślin strączkowych (np. fasola, groch), kapusta, cebula, czosnek, por potrawy tłuste itp.;
  • co ciekawe warto unikać (szczególnie na początku) surowych soków owocowo-warzywnych i warzywnych ponieważ mogą powodować wzdęcia, dyskomfort i biegunki, w szczególności krótko po zabiegach chirurgicznych oraz wtedy kiedy zostały zdiagnozowane problemy z wątrobą (w szczególności podczas chemioterapii);
  • obserwować organizm po spożyciu mleka i produktów mlecznych ponieważ w większości dostępnych broszur możemy zaobserwować, że mleko nie jest wskazane podczas leczenia onkologicznego. Zacznijmy więc od początku: mleko może nasilać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego w szczególności podczas biegunek. W związku z tym lepszym wyborem będą produkty mleczne fermentowane takie jak jogurty, kefiry, maślanki. Natomiast jeśli po tych produktach nadal występują objawy, a nadal masz ochotę na produkty mleczne – skorzystaj z produktów bez laktozy (bardzo często mają fioletowy, wrzosowy akcent na opakowaniu). Niestety bywa i tak, że na czas leczenia należy zupełnie wyeliminować produkty mleczne i po zakończeniu leczenia należy wprowadzać je stopniowo i małymi porcjami. Nie należy jednak zapominać, że są to produkty bogate w pełnowartościowe białko. W związku z tym po eliminacji tych produktów należy zadbać o inne źródło pełnowartościowego białka w diecie;
  • stosować jasny chleb, drobne kasze i unikaj dużej ilości świeżych warzyw i owoców – podawaj je w formie gotowanej (choć surowe są bardzo zdrowe to ze względu na wysoką zawartość błonnika mogą powodować wzdęcia, dyskomfort w jamie brzusznej czy też nasilać biegunki),
  • unikać: cytrusów, potraw ostrych i kwaśnych, żywności wysoko przetworzonej o niskiej wartości odżywczej typu zupki chińskie czy słone przekąski i słodycze;
  • nie stosować ziół, a w szczególności dziurawca, bergamotki czy nagietka ponieważ źródła oraz opinie pacjentów wskazują na to, że spożywane w trakcie radioterapii mogą powodować fototoksyczność i zwiększać odczyny skórne związane z napromieniowanie, stosowanie ziół nie jest również wskazane podczas chemioteriapii czy intensywnej terapii farmakologicznej po zabiegu chirurgicznym ponieważ mogą one wchodzić w interakcje ze stosowanymi lekami, zwiększać ich toksyczność lub osłabiać efekt terapeutyczny;
  • w czasie zaparć nadal w miarę możliwości stosować dietę lekkostrawną włączając więcej zup warzywnych, powoli dodając świeże warzywa i owoce to diety np. liście sałaty bez twardych części, tarta marchewka, jabłko, pomidor bez skóry. Można również włączać nieco grubsze kasze np. jęczmienną wymieszana z niewielką ilością gryczanej, chleb pszenno-żytni lub niewielkie ilości pieczywa graham, należy jednak pamiętać, aby robić to stopniowo i obserwować organizm oraz samopoczucie i potencjalnie powiązane objawy;
  • ostrożnie i powoli wprowadzać żywność specjalnego przeznaczenia medycznego (ONS- oral nutrition support) po konsultacji ze specjalistą, w postaci płynnej pić je schłodzone i małymi łykami obserwując organizm obserwując potencjalne występowania nudności oraz biegunek – które powinny ustąpić po adaptacji organizmu.
  Choć dieta lekkostrawna może wydawać się dietą zupełnie nieciekawą jednak ogranicza nas tylko wyobraźnia. Pamiętaj, że ma być to dieta wspomagająca powrót do zdrowia więc nie mogą być to 2 kubki zupy ryżowej dziennie. ….a co powiesz na płatki ryżowe i jaglane (na mleku roślinnym (wtedy dodatkowo białko w proszku) lub krowim) podawane z musem z mango i truskawek (gotowane owoce), na 2 śniadanie kanapki z jasnego pieczywa z pastą rybną (gotowana ryba, włoszczyzna, przecier (nieduża ilość). Obiad to zupa krem z dyni (podawana ze zmielonym mięsem), a na 2 danie nieco później delikatny gulasz z kurczaka, ziemniaki i buraczki, czas na deser .. może budyń z sosem malinowym (bez pestek), a na kolacje risotto z cukinią? Bądźmy również realistami – możesz przygotowywać dania na 2 dni (jednak dbaj o ich świeżość i szybkie schłodzenie), Twoje śniadanie może być również deserem i kolacją, pamiętaj jednak aby w miarę możliwości oraz sił urozmaicać posiłki.